×

We use cookies to help make LingQ better. By visiting the site, you agree to our cookie policy.

image

Podcast do projeto Querino (*Generated Transcript*), 4. O colono preto - Part 1

4. O colono preto - Part 1

Uma polêmica em sala de aula. A lei sancionada pela presidente Dilma, que cria cotas para estudantes de escolas públicas nas universidades federais, divide opiniões.

De um lado, os alunos do ensino particular que são contra.

Justamente porque diminui a quantidade de vagas aumentando a relação com o didato vagas.

Você tem que estudar mais pra isso, colocar mais de você.

Agora a gente talvez tenha que estudar mais, abedificar mais de outras coisas.

Talvez até do tempo de diversão, pra buscar uma coisa que era menos impossível.

Em 1760, uma mulher, o nome dela era Isabel, fez um pedido pro juiz de órfãos de Mariana, em Minas Gerais.

O marido da Isabel tinha morrido e quem administrava a herança não era ela, mas o juiz.

A Isabel estava pedindo uma quantia pra que os dois filhos dela pudessem continuar a estudar, pedindo dinheiro dela da herança do marido dela, do pai dos filhos dela.

Ela argumentou que um dos garotos estava estudando pra virar boticário, que é quem nessa época fazia os medicamentos, seria o equivalente hoje ao farmacêutico.

E o outro filho, mais novinho, estava aprendendo a ler e a escrever.

O juiz disse não.

Falou pra Isabel que como os filhos dela eram pardos, e foi essa a palavra que ele usou, como eles eram pardos, que não se justificava gastar dinheiro com educação.

E que o que eles deveriam mesmo fazer era trabalhar.

As cotas raciais foram aprovadas há pouco por unanimidade.

Mas acima dessa discussão há um princípio que não podemos ignorar.

Neste país, todo cidadão é igual perante a lei, digno das mesmas oportunidades, seja branco, negro ou índio.

Em 1856, um professor, o nome dele era Pretestato dos Passos e Silva, enviou um dossiê pro Império.

Ele estava tentando há algum tempo já abrir uma escola no Rio de Janeiro.

E o principal argumento dele era, olha, eu estou sendo convocado por várias famílias que estão pedindo pra eu montar um curso pras suas crianças, de cor preta e parda.

O Pretestato dizia lá que em outras escolas,

O professor Pretestato ainda escreveu que, por causa do preconceito, as crianças negras não estavam recebendo uma ampla instrução por estarem coagidas.

E que na escola dele, esses casos de discriminação não aconteceriam, por ser ele, o Pretestato, um homem negro.

Em 1967, a revista Realidade, que não existe mais, resolveu fazer um experimento.

Colocou dois repórteres para passarem pelas mesmas situações em Salvador, na Bahia.

Um era negro, um era branco.

Um desses testes era, por exemplo, tentar matricular uma criança numa escola infantil.

Não levando a criança junto, claro.

Mas o repórter, se passando por um pai, chegava, pedia pra conhecer a estrutura e perguntava se tinha vaga.

E foi lá o primeiro repórter.

A diretora, com toda cordialidade, disse pra ele que, lamentavelmente, não tinha mais lugar.

Passou um tempinho, lá foi o segundo.

E a diretora sorriu muito, consultou a lista de matrícula e concluiu alegre.

O senhor tem sorte, ainda tenho vagas. Quer fazer a matrícula já?

Eu preciso dizer qual que era o branco e qual que era o negro?

Vocês estão enganando os negros, achando que eles vão fazer faculdade, vão conseguir.

Vai ter muito negro laranja nessa situação aqui. Laranja.

Vão ser enganados. Vai cozinhar aqui, briga entre nós.

Estamos alimentando ódio entre brancos e negros.

A primeira constituição do Brasil, aquela lá de 1824, imposta pelo Dom Pedro I, é também a mais longeva da nossa história.

Ela durou todo o império, só caiu em 1891.

E essa nossa primeira constituição previa instrução primária e gratuita para todos os cidadãos.

E você lembra, porque a gente já falou sobre isso lá no primeiro episódio, quem que era considerado cidadão nessa época, né, pela lei.

Toda pessoa livre, nascida no Brasil, ou então portugueses que já moravam aqui desde antes da independência.

Quem ficava de fora, quem não era cidadão e por isso não teria direito à educação,

eram os africanos, ainda que fossem livres, e os escravizados.

Dez anos depois, um ato adicional determinou que os estados, na época eram províncias, é que deveriam legislar sobre educação.

Daí teve estado que achou melhor reforçar essa proibição para pessoas escravizadas em sala de aula.

Minas Gerais e Goiás aprovaram em 1935, leis dizendo que

somente as pessoas livres podem frequentar as escolas públicas.

Tipo, isso já estava claro pela constituição, mas eles precisavam reforçar.

Em 1954, na corte teve um decreto que regulamentou o ensino primário e secundário

e dizia lá que os escravizados não seriam admitidos em nenhum dos dois.

Daí nos anos 70, bom, vai vendo.

Na escola, você deve ter aprendido sobre a Lei do Ventre Livre.

A gente vai falar mais sobre ela em outro episódio, mas resumindo bem,

foi uma lei aprovada em 1871 que dizia que

Daí os senhores podiam escolher quando eles dariam a liberdade para a criança.

Aos 8 anos de idade, recebendo uma indenização do império,

ou aos 21 anos, quando a criança já era um adulto e aí seria sem indenização.

Quer dizer, todos esses anos de trabalho forçado da criança,

depois adolescente, contariam como indenização.

Segundo um historiador que estudou a aplicação da lei, o Ricardo Salles,

em 95% dos casos, os senhores escolheram a segunda opção.

Bom, mas o que isso tem a ver com educação?

É que se o senhor escolhesse a segunda opção, ele também era obrigado a educar aqueles jovens.

Daí teve Estado como Minas Gerais, e Minas Gerais,

mas também Bahia, Santa Catarina, Goiás, Paraíba e São Paulo

que fizeram novas leis reforçando que escravizados não poderiam frequentar a sala de aula.

Para que nem mesmo esses jovens que dali a alguns anos ficariam livres pudessem estudar.

Olha o nível de crueldade disso.

E assim, mesmo para quem era livre e por isso tinha direito de estudar,

mesmo para quem era, na teoria, um cidadão brasileiro,

o que era o acesso à educação numa sociedade alicerçada na escravidão?

Numa sociedade em que um professor negro precisava criar uma escola na casa dele

porque as crianças negras da vizinhança não eram aceitas em outras escolas pelos pais das crianças brancas.

Uma sociedade em que um juiz dizia para uma viúva que ela não poderia usar o dinheiro dela

para educar os filhos dela porque, como pardos, eles deveriam mesmo trabalhar.

E mesmo depois da abolição e mais recentemente.

Uma aluna de uma escola particular na Zona Sul foi vítima de ataques racistas

feitos por colegas da escola num grupo de conversa por aplicativo.

A família registrou o caso na polícia.

Em mensagens num grupo de WhatsApp, um garoto de 14 anos foi alvo de ataques racistas pelos colegas de classe.

Nas mensagens, os alunos praticaram bullying dizendo não saber que negros não eram pobres

ou que podiam ter celular ou estudar e que tinham saudade de quando eles eram escravos.

E esses foram só alguns exemplos, mas eu literalmente poderia citar dezenas, centenas.

Mas olha, se teve uma coisa que o povo preto nunca fez neste país foi ficar parado.

Aceitar a condição de presa.

Ficar de braços cruzados.

Mesmo com todos esses impedimentos e mesmo na época da escravidão,

houve pessoas e houve muitas pessoas que conseguiram estudar.

Que aprenderam a ler para ensinar seus camaradas.

E não só isso.

Pelas regras do próprio jogo que tentava de todo jeito impedir o acesso delas,

pessoas negras que se tornaram intelectuais.

Referências.

Revolucionárias.

Tão incríveis e inspiradoras que não se pode imaginar.

Referências.

Revolucionárias.

Tão incríveis e inspiradoras que hoje dão nome, por exemplo, a este projeto.

Eu sou o Tiago Rogero, este é o podcast do Projeto Quirino, produzido pela Rádio Novelo.

Tem um período que é considerado um dos mais turbulentos da história do Brasil.

Você lembra que em 1831, o Dom Pedro I renunciou e deixou no comando o filho dele,

o Dom Pedro II, que tinha só cinco anos?

Como não dava para deixar uma criança no poder,

ficou acertado que até o menino atingir a maior idade, o Brasil seria governado por um regente.

Daí os políticos se revezaram nesse posto.

No segundo episódio, a gente falou um pouco sobre como os ânimos estavam inflamados nessa época.

Porque, pensa só, não tinham nem dez anos que o Brasil tinha se separado de Portugal.

Daí já rolava um medo de recolonização, o imperador renuncia, entra um monte de político no lugar,

e isso num país gigantesco, com regiões que não tinham nada a ver uma com a outra.

Por causa dessa instabilidade política, começou a ter revolta atrás de revolta pelo país.

Teve, por exemplo, a Rebelião Malê, promovida por africanos muçulmanos na Bahia,

e a gente vai falar mais sobre ela em outro episódio.

Teve também a Revolução Farropilha no Rio Grande do Sul,

a Cabanagem no Grão-Pará, e teve a Balaiada no Maranhão.

A Balaiada estourou por causa de tensões entre o poder local,

as autoridades da província, como se fosse uma sucursal do poder imperial,

versus os proprietários rurais e comerciantes locais.

Uma disputa pelo poder.

E teve muita participação popular.

É considerada a maior revolta popular camponesa de todo o período do Império no Brasil.

Aliás, ela tem esse nome porque um dos líderes era o Manuel Balaio.

Mas não é dele que eu vou falar.

Primeiro, o que eu acho que é interessante, é o nome completo do Cosme.

Cosme Bento Balaio.

É o nome completo do Cosme. Cosme Bento das Chagas.

Esta é a Maria Natividade Silva Rodrigues, professora e historiadora e socióloga.

Ela está falando sobre outro líder da Balaiada, um que entrou para a história como Negro Cosme.

Como é que ele se colocava, qual era o olhar do Cosme dentro dessa sociedade escravista?

Ele sempre teve consciência da sua negritude, ele sabia ler e escrever,

foi um líder da existência e é um símbolo para nós, para todo o povo negro,

inclusive nós aqui do Maranhão, onde aconteceu todo esse emaranhado da Balaiada.

Quando estourou a Balaiada, a fuga de escravizados aumentou.

E essas pessoas foram formando quilombos e acabaram participando da resistência também.

Tem uma estimativa de que o Cosme chegou a comandar tropas de mais de 3 mil quilombolas.

E no meio dessa confusão toda, ele criou uma escola de primeiras letras para ensinar a ler e a escrever

dentro de um quilombo, em Chapadinha, que fica a uns 250 quilômetros de São Luís.

Quando a gente pensa sobre essa questão da escola, era uma necessidade, como ele sabia ler e escrever,

não era possível ter autonomia, não era possível ter justiça e liberdade sem uma escolaridade.

Então, essa escola quebrou um paradigma também do momento, que não era acessível escola.

Ele ousou, ele foi extremamente ousado nessa construção ligada ao outro.

Isso é a visão também do outro, enxergou as crianças que seriam os futuros militantes,

num termo mais de agora, mas que seria esse pessoal que iria construir essa sociedade justa,

liberta, como era o grande sonho de Cosme.

Esse quilombo onde ficava a escola, o nome era Fazenda Lagoa Amarela.

Acabou durando dois anos, até que foi destruído pelas forças imperiais.

A repressão do Império, a Balaiada, foi comandada pelo Duque de Caxias.

Sabe o Duque de Caxias, que é patrono do exército brasileiro?

Ele comandou todas as repressões de grandes revoltas desse período.

Só na Balaiada, a operação matou cerca de 100 mil militares.

Só na Balaiada, a operação matou cerca de 6 mil pessoas.

6 mil pessoas.

É por isso que tem muita gente que chama ele de genocida, mas tem quem chame de pacificador também.

Durante a campanha, houve momentos de divisão entre os eleitores.

Que palavras você daria agora para pacificar o país?

Não sou Caxias, mas sigo o exemplo desse grande herói brasileiro.

Vamos pacificar o Brasil e, sob a construção e as leis, vamos construir uma grande nação.

Curioso que quem começou o governo se autodenominando pacificador

chegue ao fim do mandato sendo chamado de genocida também.

Enfim, mas voltando para o que interessa,

os registros que ainda existem sobre a escola criada pelo negro Cosme

são dos relatórios dessa repressão.

Vários líderes brancos da Balaiada foram presos e depois anistiados,

mas o Cosme foi enforcado em praça pública.

O Clóvis Moura, grande intelectual que a gente citou no episódio passado,

escreveu que o Duque de Caxias só se referia ao Cosme como o infame Cosme.

Era medo.

Não só do Cosme em si, mas do que a figura dele representava e representa.

E ele pensar nessa coisa de educação, pensar no outro.

Isso que eu acho que é interessante do Cosme,

que é uma grande lição que ele deixa pra gente.

Eu não posso mais pensar só em mim.

E esses outros, essa liberdade que eu tanto sonho,

se não tiver escolaridade, ela não é completa.

Chama muita atenção, porque além de um líder de resistência e de vulto,

ele criou uma escola no quilombo,

mas essas iniciativas durante esse período da escravidão,

de pessoas negras criando escolas de primeiras letras, é muito, muito comum.

Olha a Maria Firmino, exemplo, criou também.

E a dela é uma escola mista.

Pois era, mais ousado ainda.

Como é que ela ia juntar menino e menina, já imaginou?

Aí a gente percebe, Tiago, o grau de consciência política e de engajamento

dessas pessoas, mesmo nesse tempo duro, restrito.

E aí eles gritaram.

Então, assim, quando eu penso nessa escola do Cosme,

essa consciência política incrível que ele tinha,

que essa alteridade social só se passa pela questão da educação.

Maria Firmino dos Reis.

A maranhense Firmino foi a primeira mulher a publicar um romance

abolicionista na América Latina e a primeira autora negra a publicar um livro

em todos os países de língua portuguesa.

Isso em 1860.

Maria Firmino dos Reis é, antes de tudo, uma precursora.

Maria Firmino dos Reis é, antes de tudo, uma pioneira,

enquanto mulher e enquanto mulher negra.

Este é o Eduardo de Assis Duarte, escritor, professor e criador do Literafro,

o portal da literatura afro-brasileira.

Uma precursora enquanto autora de literatura e precursora em várias outras instâncias

também no que diz respeito à condição da mulher.

Podemos dizer que foi uma feminista avant-lettre,

uma feminista antes do feminismo realmente desabrochar no século XX.

A Firmino nasceu livre. A mãe dela, Leonor, era uma ex-escravizada e mãe solo.

Aqui nós já estamos na Praça do Panteão, chegando à Praça do Panteão.

Praça do Panteão, em São Luís, capital do Maranhão.

Esse que estava me mostrando tudo por lá é o Agenor Gomes,

ele é autor da biografia Maria Firmino dos Reis e o cotidiano da escravidão no Brasil.

Na biblioteca, o Nascimento Moras Filho pesquisou, ele encontrou Maria Firmino.

Acredito que o primeiro encontro dele com Maria Firmino foi aqui, né, Agenor?

E esta é Adilecia Adler, professora, escritora e pesquisadora,

e uma das responsáveis por ter feito a história da Firmino chegar aos dias de hoje.

Foi nessa biblioteca que Nascimento Moras Filho fez muitas das suas pesquisas.

Ele encontrou o trabalho de Maria Firmino, foi no porão da biblioteca de pesquisa.

E dali a gente foi até outro ponto do centro de São Luís.

Olha o Palácio dos Leões, aqui é o muro do palácio.

O jardim fica atrás, é lindíssimo. Olha só a construção, a arquitetura do palácio.

Aqui é o Palácio do Governo, já na época de Maria Firmino já existia esse palácio.

Quando ela é aprovada no concurso público,

para a cadeira de primeiras letras do sexo feminino em Guimarães,

e depois ela é convocada para vir receber o ato de nomeação aqui no Palácio do Governo.

Guimarães é o nome dessa cidade do interior do Maranhão onde a Firmino morou.

Em 1847, olha lá, essa filha de escrava negra, ela faz um concurso naquela situação, olha lá,

em plena escravidão, ela consegue ser aprovada no concurso público,

com todas aquelas barreiras da sua etnia, de ser mulher, tudo isso em 1847.

E é absolutamente revolucionário, porque havia escolas para professores de ensino básico.

Mas essas escolas eram todas destinadas aos rapazes.

A maioria dos professores primários, vamos chamar assim, eram homens.

Depois que ela passou no concurso, ela voltou para Guimarães,

que fica a mais ou menos uns 200 quilômetros de São Luís.

Mas na verdade é um pouco mais longe, porque você precisa pegar um ferry boat

para atravessar a Baía de São Marcos, daí mais umas três horas de carro.

E foi isso que eu fiz.

A casa era dessas duas, era daqui até lá naquele outro...

Era bem no centro, na praça.

E aqui foi a placa que foi colocada naquele período.

Esta casa foi escola e residência de Maria Firmina dos Reis.

Este é o Antônio Marcos, cientista social, que me recebeu lá em Guimarães,

onde a Firmina morou e deu aula por quase toda a vida dela.

Aqui tinham várias fazendas, tinha um barracão que era feito para armazenar produtos,

ela teria pedido aquele barracão, já aposentada, para lecionar,

abrindo para meninos, meninas, pessoas de diversas origens sociais.

Dizem que ela também foi pioneira no transporte escolar,

porque ela alugava carro de boi, ou chamava o pessoal de carro de boi,

para levar os alunos para assistir aula.

Uma outra coisa importante sobre a escola mista

é que não era só uma questão de juntar menino e menina na mesma sala,

o que já foi muito disruptivo para a época.

A criação de uma sala de aula mista naquela época

implicava uma coisa que é absolutamente nova,

que é fornecer a meninas e meninos o mesmo conteúdo.

De novo, o professor Eduardo de Assis Duarte.

Isso era absolutamente revolucionário para a época,

já que o currículo da educação feminina

mal passava das primeiras letras e das primeiras operações aritméticas,

e incluía bordado, música e tudo mais que fosse necessário

a uma futura mãe de família daquela época.

Desde muito tempo no Brasil, os currículos eram diferenciados

de acordo com o sexo da criança.

Meninas praticamente eram educadas só para serem donas de casa e nada mais.

Isso as que podiam estudar, que como a gente viu,

não era o caso do curso de educação feminina.

E de toda a população.

Eu sou a professora Cláudia Cristina Rodrigues da Silva.

Sou professora de língua portuguesa

do Centro de Ensino Nossa Senhora da Asunção, em Guimarães.

Não faz muito tempo que a gente desenvolve um trabalho

voltado para falar da professora Maria Firmina.

Porque o que nós tínhamos de material sobre Maria Firmina era muito pouco.

Até porque os nossos livros nem falam quase de mulheres.

É verdade. Os escritores são todos homens.

Todos homens e brancos.

E brancos. A gente não vê a mulher.

Eu estudei literatura, me formei aqui, nunca estudei numa mulher.

E para os alunos daqui de Guimarães, saber que teve essa intelectual que morou aqui,

que escreveu um romance abolicionista totalmente à frente do seu tempo,

que diferença faz para eles? Como você sente isso?

É uma diferença muito grande porque eles se identificam.

Porque nós temos muitas comunidades quilombolas e os nossos alunos

vêm dessas comunidades. Então ter alguém como referência nacional e até mundial

para eles é assim. Eles se sentem valorizados.

Porque Maria Firmina Negra morou em Guimarães e para os alunos

eles se sentem valorizados, importantes.

Ainda mais que as famílias daqui todas são afrodescendentes.

Tem muita comunidade quilombola nessa região entre São Luís e Guimarães.

E aqui fica, por exemplo, Alcântara, onde centenas de comunidades quilombolas

estão lutando contra a instalação do Centro de Lançamento de Alcântara,

um complexo da Força Aérea Brasileira construído durante a ditadura militar

e que foi foco de um acordo assinado entre o Bolsonaro e o Donald Trump em 2019.

Para que não haja mais remoções dessas famílias,

as comunidades têm resistido há anos no judiciário, inclusive em tribunais internacionais.

E a base para uma dessas ações foi a pesquisa e o livro desse cara.

Bom, meu nome é Davi Pereira Júnior, mas aqui dentro do território todo mundo me chama de Júnior.

Onde eu fui crescido, socializado com as pessoas, eu sou nascido e criado aqui no Itamatatiwa.

Itamatatiwa é o nome da comunidade quilombola, quer dizer, terra, água e peixe.

Depois de estudar os primeiros anos todos na comunidade,

o Davi fez graduação em História, mestrado em Antropologia

e depois doutorado nos Estados Unidos em estudos da América Latina e da diáspora africana.

Os pais vinham e construíam a escola para poder os filhos estudarem,

porque a prefeitura nunca tinha ligado fazer o prédio, por exemplo, de alvenaria.

Então a escola era aqui.

Era uma escola de taipa que tinha mais ou menos aí uns quatro metros de frente com uns oito de fundo.

Era uma sala, né, que tinha cadeira de madeira.

Tinha aí umas 20, 25 cadeiras de madeira e tinha um quadro negro lá atrás.

Ela era coberta de palha, né, e tapada de barro, o chão batido também de barro.

Na época do Davi, essa escola ia só até a terceira série.

Então, para seguir os estudos, precisava ir até a cidade de Alcântara,

que fica a uns 60 quilômetros de Itamatatiwa.

Precisava ir e voltar todo dia, mas não tinha transporte público escolar.

Daí tinha a outra opção.

Terminar a terceira série e ficar fazendo a terceira série, repetindo, repetindo, repetindo, repetindo, repetindo.

No meu caso, eu repeti três vezes.

A maioria das pessoas acabavam desistindo, porque a escola perde a graça.

É como se vocês acordassem de manhã e repetissem todo o seu dia um déjà vu, que você faz isso todo ano.

E eu acho que muito da minha não desistir do processo de educação também teve pelo fato da minha mãe ser professora, né?

Então isso me abriu a possibilidade de continuar na escola e também dela não deixar que eu me evadisse da escola.

A mãe do Davi era professora dessa escola da comunidade.

Qual era o nome dela?

Maria Tereza de Jesus Pereira.

Ela nasceu aqui?

Ela nasceu aqui.

Essas formas de organização eram bem interessantes, né?

Porque aí você se organiza em torno da escola também, né?

Porque a escola também é um movimento de mobilização da comunidade no sentido de as pessoas terem a consciência.

Pessoas que nunca foram à escola, por exemplo, que nunca tiveram a oportunidade de ir à escola,

mas tinham consciência da necessidade dos filhos poderem estudar.

Isso fazia com que, por exemplo, o processo de construção de escola fosse um processo que as pessoas se engajavam.

Histórias de superação, contar essas histórias carregam um risco.

O risco de cair no discurso raso da meritocracia.

Como se esses casos, que são a exceção, fossem a resposta para tudo.

Como se todos os anos de impedimento de acesso ao ensino antes da abolição

e todos os anos de ensino precarizado e preconceituoso depois da abolição,

como se tudo isso pudesse ser resolvido se as pessoas tivessem força de vontade.

Se fossem mais como Cosme, como a Firmina, como a mãe do Davi.

O que eu vou dizer agora é uma obviedade, mas a gente precisa lembrar.

Educação é um dever do Estado para todos os seus cidadãos.

E para quem ainda cai na balela da meritocracia,

você lembra, porque a gente falou sobre isso no segundo episódio,

quem que realmente trabalhou e se esforçou para produzir todas as riquezas do Brasil.

Para possibilitar que filhos de brancos pudessem fazer faculdade até fora do país.

Para gerar as heranças que hoje pagam a educação dos descendentes desses senhores.

Força de vontade, esforço, luta, mérito.

Nada disso nunca faltou para as pessoas negras no Brasil.

Se não fosse por tudo isso, nós hoje nem estaríamos aqui.

Porque o que o Estado brasileiro queria, depois que foi obrigado a acabar com a escravidão

e que não via mais valor nenhum na parcela negra da sua população,

o que o Estado brasileiro queria, como ainda quer, é eliminar essa parcela da população.

Mas a gente está aqui, mais da metade da população. Maioria.

E o próprio Quirino, este projeto, é um resultado direto dessas pessoas que nunca desistiram de lutar.

E está na hora de você entender por que o projeto tem este nome.

Em 1851, nasceu um menino em Santo Amaro da Purificação, na Bahia.

Ele ficou órfão aos quatro anos de idade.

Os pais morreram de uma epidemia de cólera que atingiu o sertão baiano.

O menino, que era livre, foi levado para Salvador e entregue para um tutor.

O Manuel Correa Garcia, que é o tutor dele,

ele foi um dos primeiros professores e fundadores de uma escola no Brasil

ou seja, uma escola que treinava professores.

Esta é a Sabrina Gladhill, pesquisadora e escritora inglesa que morou por muitos anos no Brasil.

E ela está contando que foi esse tutor que ensinou para o menino as primeiras letras.

E naquela época era extremamente raro para qualquer pessoa branca ou negra saber ler e escrever.

Em 1864, teve início a Guerra do Paraguai.

Em 1864, teve início a Guerra do Paraguai.

Learn languages from TV shows, movies, news, articles and more! Try LingQ for FREE

4. O colono preto - Part 1 The|settler|black| The|colonist|black| 4. Der schwarze Siedler - Teil 1 4. The black settler - Part 1 4. Le colon noir - Partie 1 4. Czarny kolonista - Część 1 4. 黑人定居者(第一部分)

Uma polêmica em sala de aula. A lei sancionada pela presidente Dilma, que cria cotas para estudantes de escolas públicas nas universidades federais, divide opiniões. A|controversy|in|classroom|of|class|The|law|signed|by|president|Dilma|that|creates|quotas|for|students|from|schools|public|in the|universities|federal|divides|opinions Jedna|kontrowersja|w|klasie|z|lekcji|Ta|ustawa|podpisana|przez|prezydent|Dilma|która|wprowadza|kwoty|dla|uczniów|z|szkół|publicznych|w|uniwersytetach|federalnych|dzieli|opinie Kontrowersja w klasie. Ustawa podpisana przez prezydent Dilma, która wprowadza kwoty dla uczniów szkół publicznych na uniwersytetach federalnych, dzieli opinie. A controversy in the classroom. The law sanctioned by President Dilma, which creates quotas for students from public schools in federal universities, divides opinions.

De um lado, os alunos do ensino particular que são contra. From|one|side|the|students|of|education|private|who|are|against Z|jeden|strona|ci|uczniowie|z|nauczanie|prywatny|którzy|są|przeciw Z jednej strony uczniowie szkół prywatnych, którzy są przeciwni. On one side, there are private school students who are against it.

Justamente porque diminui a quantidade de vagas aumentando a relação com o didato vagas. Just|because|decreases|the|number|of|vacancies|increasing|the|ratio|with|the|candidate|vacancies Właśnie|ponieważ|zmniejsza|ilość|||miejsc|zwiększając|relację|stosunek|z|kandydatem|kandydatem|miejsc Właśnie dlatego, że zmniejsza liczbę miejsc, zwiększając stosunek do kandydatów na miejsca. Precisely because it decreases the number of available spots, increasing the ratio of candidates to spots.

Você tem que estudar mais pra isso, colocar mais de você. You|have|to|study|more|for|this|put|more|of|yourself Ty|musisz|że|uczyć się|więcej|żeby|to|włożyć|więcej|z|siebie Musisz więcej się uczyć, włożyć w to więcej siebie. You have to study more for this, put more of yourself into it.

Agora a gente talvez tenha que estudar mais, abedificar mais de outras coisas. Now|we|people|maybe|has|to|study|more|build up|more|of|other|things Teraz|(zaimek wskazujący)|my|może|będziemy musieli|(partykuła modalna)|uczyć się|więcej|budować|więcej|o|inne|rzeczy Teraz być może musimy więcej się uczyć, budować więcej o innych rzeczach. Now we might have to study more, build up more knowledge about other things.

Talvez até do tempo de diversão, pra buscar uma coisa que era menos impossível. Maybe|even|from|time|of|fun|to|find|one|thing|that|was|less|impossible Może|nawet|z|czas|zabawy|rozrywki|żeby|znaleźć|jedną|rzecz|która|była|mniej|niemożliwa Może nawet z czasu zabawy, aby dążyć do czegoś, co było mniej niemożliwe. Maybe even at the expense of fun time, to pursue something that was less impossible.

Em 1760, uma mulher, o nome dela era Isabel, fez um pedido pro juiz de órfãos de Mariana, em Minas Gerais. In|a|woman|the|name|her|was|Isabel|made|a|request|to the|judge|of|orphans|of|Mariana|in|Minas|Gerais W|jedna|kobieta|jej|imię|jej|była|Isabel|złożyła|jeden|wniosek|do|sędziego|od|sierot|z|Mariana|w|Minas|Gerais W 1760 roku kobieta, nazywała się Isabel, złożyła prośbę do sędziego ds. sierot w Marianie, w Minas Gerais. In 1760, a woman named Isabel made a request to the orphan judge of Mariana, in Minas Gerais.

O marido da Isabel tinha morrido e quem administrava a herança não era ela, mas o juiz. The|husband|of|Isabel|had||and|who|administered|the|inheritance|not|was|her|but|the|judge The|husband|of|Isabel|had||and|who|administered|the|inheritance|not|was|she|but|the|judge Mąż Isabel zmarł, a spadkiem nie zarządzała ona, lecz sędzia. Isabel's husband had died and it was not her who was managing the inheritance, but the judge.

A Isabel estava pedindo uma quantia pra que os dois filhos dela pudessem continuar a estudar, pedindo dinheiro dela da herança do marido dela, do pai dos filhos dela. The|Isabel|was|asking|an|amount|for|that|the|two|children|her|could|continue|to|study|asking|money|her|from the|inheritance|of the|husband|her|of the|father|of the|children|her Isabel||była|prosząc|pewną|kwotę|żeby|aby|ci|dwaj|synowie|jej|mogli|kontynuować|w|naukę|prosząc|pieniądze|jej|z|spadku|od|męża|jej|od|ojca|ich|synów|jej Isabel prosiła o kwotę, aby jej dwoje dzieci mogło kontynuować naukę, prosząc o pieniądze z spadku po mężu, ojcu jej dzieci. Isabel was asking for an amount so that her two children could continue studying, requesting money from her husband's inheritance, the father of her children.

Ela argumentou que um dos garotos estava estudando pra virar boticário, que é quem nessa época fazia os medicamentos, seria o equivalente hoje ao farmacêutico. She|argued|that|one|of the|boys|was|studying|to|become|apothecary|who|is|who|at that|time|made|the|medications|would be|the|equivalent|today|to the|pharmacist Ona|argumentowała|że|jeden|z|chłopców|był|uczącym się|żeby|zostać|aptekarzem|który|jest|kto|w tym|czasie|robił|te|leki|byłby|równoważnikiem|równoważnikiem|dzisiaj|do|farmaceuty Argumentowała, że jeden z chłopców uczył się, aby zostać aptekarzem, co w tamtych czasach oznaczało osobę, która przygotowywała leki, co dzisiaj odpowiada farmaceucie. She argued that one of the boys was studying to become a pharmacist, which at that time was the person who made medications, equivalent today to a pharmacist.

E o outro filho, mais novinho, estava aprendendo a ler e a escrever. And|the|other|son|more|younger|was|learning|to|read|and|to|write I|the|other|son|more|younger|was|learning|to|read|and|to|write A jej młodszy syn uczył się czytać i pisać. And the other son, younger, was learning to read and write.

O juiz disse não. The|judge|said|no The|judge|said|no Sędzia powiedział nie. The judge said no.

Falou pra Isabel que como os filhos dela eram pardos, e foi essa a palavra que ele usou, como eles eram pardos, que não se justificava gastar dinheiro com educação. He said|to|Isabel|that|how|the|children|her|were|brown|and|was|that|the|word|that|he|used|how|they|were|brown|that|not|themselves|justified|to spend|money|on|education Powiedział|do|Isabel|że|ponieważ|(rodzajnik)|dzieci|jej|były|mulaci|i|był|to|(rodzajnik)|słowo|które|on|użył|jak|one|były|mulaci|że|nie|(zaimek zwrotny)|uzasadniał|wydawanie|pieniędzy|na|edukację Powiedział Isabel, że ponieważ jej dzieci były mulatami, i to było słowo, którego użył, że nie ma sensu wydawać pieniędzy na edukację. He told Isabel that since her children were mixed-race, and that was the word he used, since they were mixed-race, it was not justified to spend money on education.

E que o que eles deveriam mesmo fazer era trabalhar. And|that|the|what|they|should|really|do|was|work I|that|the|what|they|should|really|do|was|work I że to, co powinni naprawdę robić, to pracować. And that what they should really do was work.

As cotas raciais foram aprovadas há pouco por unanimidade. The|quotas|racial|were|approved|ago|little|by|unanimity Te|kwoty|rasowe|zostały|zatwierdzone|przed|chwilą|przez|jednogłośnie Kwoty rasowe zostały niedawno zatwierdzone jednogłośnie. The racial quotas were recently approved unanimously.

Mas acima dessa discussão há um princípio que não podemos ignorar. But|above|this|discussion|there is|a|principle|that|not|we can|ignore Ale|ponad|tej|dyskusją|jest|zasada|zasada|który|nie|możemy|zignorować Ale ponad tą dyskusją istnieje zasada, której nie możemy zignorować. But above this discussion, there is a principle that we cannot ignore.

Neste país, todo cidadão é igual perante a lei, digno das mesmas oportunidades, seja branco, negro ou índio. In this|country|every|citizen|is|equal|before|the|law|worthy|of the|same|opportunities|whether|white|black|or|indigenous W tym|kraju|każdy|obywatel|jest|równy|wobec|prawa|prawa|godny|tych samych|tych samych|możliwości|niezależnie od tego czy|biały|czarny|lub|indiański W tym kraju każdy obywatel jest równy wobec prawa, zasługując na te same możliwości, niezależnie od tego, czy jest biały, czarny czy Indianinem. In this country, every citizen is equal before the law, deserving of the same opportunities, whether white, black, or indigenous.

Em 1856, um professor, o nome dele era Pretestato dos Passos e Silva, enviou um dossiê pro Império. In|a|professor|his|name|of him|was|Pretestato|of|Passos|and|Silva|sent|a|dossier|to the|Empire W|jeden|profesor|jego|imię|jego|był|Pretestato|z|Passos|i|Silva|wysłał|jeden|dossier|do|Imperium W 1856 roku nauczyciel, którego imię brzmiało Pretestato dos Passos e Silva, wysłał dossier do Imperium. In 1856, a teacher, his name was Pretestato dos Passos e Silva, sent a dossier to the Empire.

Ele estava tentando há algum tempo já abrir uma escola no Rio de Janeiro. He|was|trying|for|some|time|already|to open|a|school|in|Rio|of|Janeiro On|był|próbując|od|jakiś|czas|już|otworzyć|jedną|szkołę|w|Rio|z|Janeiro Od jakiegoś czasu próbował otworzyć szkołę w Rio de Janeiro. He had been trying for some time to open a school in Rio de Janeiro.

E o principal argumento dele era, olha, eu estou sendo convocado por várias famílias que estão pedindo pra eu montar um curso pras suas crianças, de cor preta e parda. And|the|main|argument|his|was|look|I|am|being|called|by|several|families|that|are|asking|for|I|set up|a|course|for the|their|children|of|color|black|and|brown I|the|main|argument|his|was|look|I|am|being|called|by|several|families|that|are|asking|for me|I|to set up|a|course|for the|their|children|of|color|black|and|brown A jego głównym argumentem było to, że jestem wzywany przez wiele rodzin, które proszą mnie o zorganizowanie kursu dla ich dzieci, czarnoskórych i mulatów. And his main argument was, look, I am being called by several families who are asking me to set up a course for their children, of black and brown color.

O Pretestato dizia lá que em outras escolas, The|Pretestato|said|there|that|in|other|schools The|Pretestato|said|there|that|in|other|schools Pretestato pisał tam, że w innych szkołach, Pretestato said there that in other schools,

O professor Pretestato ainda escreveu que, por causa do preconceito, as crianças negras não estavam recebendo uma ampla instrução por estarem coagidas. The|teacher|Pretestato|still|wrote|that|because|reason|of|prejudice|the|children|black|not|were|receiving|a|broad|education|for|being|coerced (nieprzetłumaczalne)|profesor|Pretestato|jeszcze|napisał|że|z|powodu|(przyimek)|uprzedzenie|(nieprzetłumaczalne)|dzieci|czarne|nie|były|otrzymywały|(nieprzetłumaczalne)|szeroka|edukacja|z|będąc|zmuszane Profesor Pretestato napisał również, że z powodu uprzedzeń, dzieci czarnoskóre nie otrzymywały szerokiej edukacji, ponieważ były zmuszane. Professor Pretestato also wrote that, because of prejudice, black children were not receiving a broad education due to being coerced.

E que na escola dele, esses casos de discriminação não aconteceriam, por ser ele, o Pretestato, um homem negro. And|that|at the|school|his|these|cases|of|discrimination|not|would happen|because|being|he|the|Pretestato|a|man|black I|that|at|school|his|these|cases|of|discrimination|not|would happen|because|being|he|the|Pretestato|a|man|black I że w jego szkole takie przypadki dyskryminacji nie miałyby miejsca, ponieważ on, Pretestato, jest czarnoskórym mężczyzną. And that in his school, these cases of discrimination would not happen, because he, Pretestato, is a black man.

Em 1967, a revista Realidade, que não existe mais, resolveu fazer um experimento. In|the|magazine|Realidade|that|not|exists|anymore|decided|to do|an|experiment W|(rodzajnik określony)|czasopismo|Realidade|które|nie|istnieje|już|postanowiła|przeprowadzić|(rodzajnik nieokreślony)|eksperyment W 1967 roku magazyn Realidade, który już nie istnieje, postanowił przeprowadzić eksperyment. In 1967, the magazine Realidade, which no longer exists, decided to conduct an experiment.

Colocou dois repórteres para passarem pelas mesmas situações em Salvador, na Bahia. He/She placed|two|reporters|to|go through|through the|same|situations|in|Salvador|in|Bahia Um um|dwóch|reporterów|aby|przeżyli|przez|te same|sytuacje|w|Salvadorze|w|Bahia Zatrudnił dwóch reporterów, aby przeżyli te same sytuacje w Salvadorze, w Bahia. It placed two reporters in the same situations in Salvador, Bahia.

Um era negro, um era branco. One|was|black|one|was|white Jeden|był|czarny|jeden|był|biały Jeden był czarnoskóry, a drugi biały. One was black, one was white.

Um desses testes era, por exemplo, tentar matricular uma criança numa escola infantil. One|of these|tests|was|for|example|to try|to enroll|a|child|in a|school|preschool Jeden|z tych|testów|był|na przykład|przykład|spróbować|zapisać|jedną|dziecko|w|szkole|przedszkolnej Jednym z tych testów było na przykład próba zapisania dziecka do przedszkola. One of these tests was, for example, trying to enroll a child in a preschool.

Não levando a criança junto, claro. Not|taking|the|child|along|of course Nie|biorąc|tę|dziecko|razem|oczywiście Oczywiście, że nie zabierając dziecka. Not taking the child along, of course.

Mas o repórter, se passando por um pai, chegava, pedia pra conhecer a estrutura e perguntava se tinha vaga. But|the|reporter|himself|passing|as|a|father|arrived|asked|para (to)|know|the|structure|and|asked|if|there was|vacancy Ale|ten|reporter|się|udając|za|jednego|ojca|przychodził|prosił|żeby|poznać|tę|strukturę|i|pytał|czy|miał|miejsce Ale reporter, udając ojca, przychodził, prosił o zapoznanie się z strukturą i pytał, czy są wolne miejsca. But the reporter, pretending to be a father, would arrive, ask to see the facilities, and inquire if there was a spot available.

E foi lá o primeiro repórter. And|was|there|the|first|reporter I|was|there|the|first|reporter I tam poszedł pierwszy reporter. And the first reporter went there.

A diretora, com toda cordialidade, disse pra ele que, lamentavelmente, não tinha mais lugar. The|director|with|all|cordiality|said|to him|he|that|unfortunately|not|had|more|room Dyrektor|dyrektor|z|całą|serdecznością|powiedziała|do|on|że|niestety|nie|miała|więcej|miejsca Dyrektorka, z całą uprzejmością, powiedziała mu, że niestety nie ma już miejsc. The director, with all cordiality, told him that, unfortunately, there was no more room.

Passou um tempinho, lá foi o segundo. It passed|a|little while|there|went|the|second Minęło|trochę|czasu|tam|poszedł|drugi| Minęło trochę czasu, a oto drugi. A little time passed, and there went the second.

E a diretora sorriu muito, consultou a lista de matrícula e concluiu alegre. And|the|principal|smiled|a lot|consulted|the|list|of|enrollment|and|concluded|happily I|the|dyrektorka|uśmiechnęła się|bardzo|sprawdziła|the|lista|z|zapisów|i|zakończyła|wesoło A dyrektorka uśmiechnęła się szeroko, sprawdziła listę zapisów i radośnie podsumowała. And the director smiled a lot, checked the enrollment list, and concluded happily.

O senhor tem sorte, ainda tenho vagas. Quer fazer a matrícula já? The|sir|has|luck|still|I have|spots|Do you want|to do|the|enrollment|already Pan|pan|ma|szczęście|jeszcze|mam|miejsca|Czy chce|zrobić|tą|rejestrację|już Ma pan szczęście, mam jeszcze wolne miejsca. Chce pan się już zapisać? You are lucky, I still have spots available. Do you want to enroll now?

Eu preciso dizer qual que era o branco e qual que era o negro? I|need|to say|which|that|was|the|white|and|which|that|was|the|black Ja|muszę|powiedzieć|który|który|był|biały|biały|i|który|który|był|czarny|czarny Muszę powiedzieć, który był biały, a który czarny? Do I need to say which one was white and which one was black?

Vocês estão enganando os negros, achando que eles vão fazer faculdade, vão conseguir. You|are|deceiving|the|black people|thinking|that|they|will|attend|college|will|succeed Wy|są|oszukujecie|(zaimek dopełnieniowy)|czarni|myśląc|że|oni|będą|robić|studia|będą|osiągnąć Oszukujecie czarnoskórych, myśląc, że pójdą na studia, że im się uda. You are deceiving black people, thinking that they will go to college, that they will succeed.

Vai ter muito negro laranja nessa situação aqui. Laranja. There|will be|a lot|black|orange|in this|situation|here|Orange Będzie|miał|dużo|czarny|pomarańczowy|w tej|sytuacji|tutaj|Pomarańczowy Będzie tu dużo pomarańczowych czarnoskórych. Pomarańczowych. There will be a lot of orange black people in this situation here. Orange.

Vão ser enganados. Vai cozinhar aqui, briga entre nós. They will|be|deceived|He/She will|cook|here|fight|between|us (oni) będą|oszukani||(on) będzie|gotować|tutaj|kłótnia|między|nami Zostaną oszukani. Będzie tu gotowanie, kłótnia między nami. They will be deceived. It will cook here, fighting among us.

Estamos alimentando ódio entre brancos e negros. We are|feeding|hate|between|whites|and|blacks My|podsycamy|nienawiść|między|białymi|i|czarnymi Podsycamy nienawiść między białymi a czarnoskórymi. We are feeding hatred between whites and blacks.

A primeira constituição do Brasil, aquela lá de 1824, imposta pelo Dom Pedro I, é também a mais longeva da nossa história. The|first|constitution|of|Brazil|that|back|from|imposed|by|Dom|Pedro|I|is|also|the|most|long-lasting|of|our|history The|first|constitution|of|Brazil|that|there|from|imposed|by|Dom|Pedro|I|is|also|the|most|long-lived|of|our|history Pierwsza konstytucja Brazylii, ta z 1824 roku, narzucona przez Dom Pedro I, jest również najdłużej obowiązującą w naszej historii. The first constitution of Brazil, the one from 1824, imposed by Dom Pedro I, is also the longest-lasting in our history.

Ela durou todo o império, só caiu em 1891. It|lasted|the whole||empire|only|fell|in Ona|trwała|całe|imperium||tylko|upadła|w Obowiązywała przez całe imperium, upadła dopiero w 1891 roku. It lasted throughout the empire, only falling in 1891.

E essa nossa primeira constituição previa instrução primária e gratuita para todos os cidadãos. And|this|our|first|constitution|provided|education|primary|and|free|for|all|the|citizens I|ta|nasza|pierwsza|konstytucja|przewidywała|nauka|podstawowa|i|bezpłatna|dla|wszystkich|(artykuł określony)|obywateli A nasza pierwsza konstytucja przewidywała bezpłatną edukację podstawową dla wszystkich obywateli. And our first constitution provided for primary and free education for all citizens.

E você lembra, porque a gente já falou sobre isso lá no primeiro episódio, quem que era considerado cidadão nessa época, né, pela lei. And|you|remember|because|we|people|already|talked|about|this|there|in the|first|episode|who|that|was|considered|citizen|in that|time|right|by|law I|you|remember|because|we|people|already|talked|about|this|there|in|first|episode|who|that|was|considered|citizen|in that|time|right|by|law A pamiętasz, bo już o tym mówiliśmy w pierwszym odcinku, kto był uważany za obywatela w tamtych czasach, prawda, według prawa. And you remember, because we already talked about this in the first episode, who was considered a citizen at that time, right, by law.

Toda pessoa livre, nascida no Brasil, ou então portugueses que já moravam aqui desde antes da independência. Every|person|free|born|in|Brazil|or|then|Portuguese|who|already|lived|here|since|before|of the|independence Cała|osoba|wolna|urodzona|w|Brazylii|lub|wtedy|Portugalczycy|którzy|już|mieszkali|tutaj|od|przed|z|niepodległości Każda wolna osoba, urodzona w Brazylii, lub Portugalczycy, którzy mieszkali tutaj przed niepodległością. Every free person, born in Brazil, or Portuguese who had already lived here since before independence.

Quem ficava de fora, quem não era cidadão e por isso não teria direito à educação, Who|stayed|of|outside|who|not|was|citizen|and|for|that|not|would have|right|to|education Kto|pozostawał|z|na zewnątrz|kto|nie|był|obywatelem|i|dlatego|to|nie|miałby|prawo|do|edukacji Kto był wykluczony, kto nie był obywatelem i dlatego nie miał prawa do edukacji, Those who were excluded, who were not citizens and therefore would not have the right to education,

eram os africanos, ainda que fossem livres, e os escravizados. were|the|africans|still|though|were|free|and|the|enslaved byli|ci|Afrykanie|jeszcze|że|byliby|wolni|i|ci|zniewoleni to byli Afrykanie, nawet jeśli byli wolni, oraz niewolnicy. were the Africans, even if they were free, and the enslaved.

Dez anos depois, um ato adicional determinou que os estados, na época eram províncias, é que deveriam legislar sobre educação. Ten|years|later|an|act|additional|determined|that|the|states|at the|time|were|provinces|and|that|should|legislate|on|education Dziesięć|lat|później|jeden|akt|dodatkowy|określił|że|te|stany|w|czasie|były|prowincje|i|które|powinny|ustawodawstwo|o|edukację Dziesięć lat później dodatkowy akt określił, że stany, wówczas prowincje, powinny legislować w sprawie edukacji. Ten years later, an additional act determined that the states, which were provinces at the time, should legislate on education.

Daí teve estado que achou melhor reforçar essa proibição para pessoas escravizadas em sala de aula. Then|there was|state|that|found|better|to reinforce|this|prohibition|for|people|enslaved|in|classroom|of|class stąd|miał|stan|który|uznał|lepiej|wzmocnić|to|zakaz|dla|ludzi|zniewolonych|w|sala|z|lekcja Wtedy były stany, które uznały, że lepiej wzmocnić to zakaz dla osób niewolnych w klasie. Then there were states that thought it was better to reinforce this prohibition for enslaved people in the classroom.

Minas Gerais e Goiás aprovaram em 1935, leis dizendo que Minas|Gerais|and|Goiás|approved|in|laws|saying|that Minas|Gerais|i|Goiás|uchwalili|w|ustawy|mówiące|że Minas Gerais i Goiás uchwaliły w 1935 roku przepisy mówiące, że Minas Gerais and Goiás approved laws in 1935 stating that

somente as pessoas livres podem frequentar as escolas públicas. only|the|people|free|can|attend|the|schools|public tylko|te|ludzie|wolni|mogą|uczęszczać|te|szkoły|publiczne tylko osoby wolne mogą uczęszczać do szkół publicznych. only free people can attend public schools.

Tipo, isso já estava claro pela constituição, mas eles precisavam reforçar. Like|this|already|was|clear|by the|constitution|but|they|needed|to reinforce Typ|to|już|było|jasne|przez|konstytucję|ale|oni|potrzebowali|wzmocnić Jakby to już było jasne w konstytucji, ale musieli to wzmocnić. Like, this was already clear from the constitution, but they needed to reinforce it.

Em 1954, na corte teve um decreto que regulamentou o ensino primário e secundário In|in|court|there was|a|decree|that|regulated|the|education|primary|and|secondary W|w|sądzie|miał|jeden|dekret|który|uregulował|nauczanie|nauczanie|podstawowe|i|średnie W 1954 roku w sądzie wydano dekret regulujący nauczanie podstawowe i średnie. In 1954, there was a decree in the court that regulated primary and secondary education.

e dizia lá que os escravizados não seriam admitidos em nenhum dos dois. and|said|there|that|the|enslaved people|not|would be|admitted|in|neither|of the|two i|mówił|tam|że|ci|zniewoleni|nie|byliby|przyjęci|w|żaden|z|dwóch I tam było napisane, że niewolnicy nie będą przyjmowani do żadnej z tych szkół. And it stated that enslaved people would not be admitted to either.

Daí nos anos 70, bom, vai vendo. Then|in the|years|well|you go|seeing stąd|w latach|70|dobrze|zobacz|widząc A potem w latach 70-tych, cóż, zobacz sam. Then in the 70s, well, just see.

Na escola, você deve ter aprendido sobre a Lei do Ventre Livre. At|school|you|should|have|learned|about|the|Law|of|Freeborn|Womb W|szkole|ty|powinieneś|mieć|nauczył się|o|prawo|Prawo|o|Wnętrze|Wolne W szkole, pewnie nauczyłeś się o Ustawie o Wolnym Brzuchu. In school, you must have learned about the Law of Free Womb.

A gente vai falar mais sobre ela em outro episódio, mas resumindo bem, We|people|will|talk|more|about|her|in|another|episode|but|summarizing|well My|people|will|talk|more|about|her|in|another|episode|but|summarizing|well Będziemy o tym mówić więcej w innym odcinku, ale w skrócie, We will talk more about it in another episode, but to summarize,

foi uma lei aprovada em 1871 que dizia que was|a|law|passed|in|that|said|that była|jedna|ustawa|przyjęta|w|która|mówiła|że była to ustawa uchwalona w 1871 roku, która mówiła, że it was a law passed in 1871 that stated that

Daí os senhores podiam escolher quando eles dariam a liberdade para a criança. Then|the|gentlemen|could|choose|when|they|would give|the|freedom|to|the|child stąd|panowie|panowie|mogli|wybrać|kiedy|oni|dadzą|tę|wolność|dla|tę|dziecko Panowie mogli wybierać, kiedy nadadzą dziecku wolność. Then the masters could choose when they would grant freedom to the child.

Aos 8 anos de idade, recebendo uma indenização do império, At|years|of|age|receiving|a|compensation|from|empire W|lat|od|życia|otrzymując|jedną|odszkodowanie|od|imperium W wieku 8 lat, otrzymując odszkodowanie od imperium, At the age of 8, receiving compensation from the empire,

ou aos 21 anos, quando a criança já era um adulto e aí seria sem indenização. or|at|years|when|the|child|already|was|an|adult|and|then|would be|without|compensation lub|w|lat|kiedy|ta|dziecko|już|była|jednym|dorosłym|i|wtedy|byłaby|bez|odszkodowania lub w wieku 21 lat, kiedy dziecko stało się już dorosłe i wtedy nie byłoby odszkodowania. or at 21 years old, when the child was already an adult and there would be no compensation.

Quer dizer, todos esses anos de trabalho forçado da criança, I mean|to say|all|those|years|of|work|forced|of the|child Chcesz|powiedzieć|wszystkie|te|lata|pracy|pracy|przymusowej|dziecka|dziecka To znaczy, wszystkie te lata pracy przymusowej dziecka, That is, all those years of forced labor of the child,

depois adolescente, contariam como indenização. after|teenager|they would tell|as|compensation po|nastolatku|opowiadaliby|jak|odszkodowanie a potem nastolatka, liczyłyby się jako odszkodowanie. then as a teenager, would count as compensation.

Segundo um historiador que estudou a aplicação da lei, o Ricardo Salles, According to|a|historian|who|studied|the|application|of the|law|the|Ricardo|Salles Według|jeden|historyk|który|badał|zastosowanie|||prawo|ten|Ricardo|Salles Według historyka, który badał stosowanie prawa, Ricardo Salles, According to a historian who studied the application of the law, Ricardo Salles,

em 95% dos casos, os senhores escolheram a segunda opção. in|of|cases|the|gentlemen|chose|the|second|option w|z|przypadków|panowie|panowie|wybrali|drugą|drugą|opcję w 95% przypadków wybrali państwo drugą opcję. In 95% of cases, you chose the second option.

Bom, mas o que isso tem a ver com educação? Well|but|the|what|this|has|to|do with|with|education Dobrze|ale|to|co|to|ma|do|z edukacją|z|edukacją Dobrze, ale co to ma wspólnego z edukacją? Well, but what does that have to do with education?

É que se o senhor escolhesse a segunda opção, ele também era obrigado a educar aqueles jovens. It|that|if|the|sir|chose|the|second|option|he|also|was|obliged|to|educate|those|young people To jest|że|jeśli|pan|pan|wybrałby|drugą|drugą|opcję|on|także|był|zobowiązany|do|edukować|tamci|młodzież To, że jeśli pan wybrałby drugą opcję, również byłby zobowiązany do edukacji tych młodych ludzi. It's that if you chose the second option, he was also required to educate those young people.

Daí teve Estado como Minas Gerais, e Minas Gerais, Then|had|State|like|Mines|Gerais||| Stąd|miał|stan|jak|Minas|Gerais||| Stąd były takie stany jak Minas Gerais, a Minas Gerais, Then there was a state like Minas Gerais, and Minas Gerais,

mas também Bahia, Santa Catarina, Goiás, Paraíba e São Paulo but|also|Bahia|Santa|Catarina|Goiás|Paraíba|and|Saint|Paul ale|też|Bahia|Santa|Katarzyna|Goiás|Paraiba|i|Święty|Paweł ale także Bahia, Santa Catarina, Goiás, Paraíba i São Paulo but also Bahia, Santa Catarina, Goiás, Paraíba, and São Paulo

que fizeram novas leis reforçando que escravizados não poderiam frequentar a sala de aula. that|made|new|laws|reinforcing|that|enslaved people|not|could|attend|the|classroom|of|class które|wprowadziły|nowe|prawo|wzmacniające|że|niewolnicy|nie|mogli|uczęszczać|do|sala|z|lekcja które wprowadziły nowe przepisy wzmacniające zakaz uczęszczania niewolników do klasy. who made new laws reinforcing that enslaved people could not attend the classroom.

Para que nem mesmo esses jovens que dali a alguns anos ficariam livres pudessem estudar. For|that|not even|even|those|young people|who|from there|in|a few|years|would be|free|could|study aby|ci|nawet|nawet|ci|młodzieńcy|którzy|stamtąd|za|kilka|lat|byliby|wolni|mogli|uczyć się Aby nawet ci młodzi, którzy za kilka lat mieli uzyskać wolność, nie mogli się uczyć. So that not even those young people who would be free in a few years could study.

Olha o nível de crueldade disso. Look|the|level|of|cruelty|of this Patrz|ten|poziom|okrucieństwa||tego Zobacz, jaki to poziom okrucieństwa. Look at the level of cruelty in this.

E assim, mesmo para quem era livre e por isso tinha direito de estudar, And|thus|even|for|who|was|free|and|therefore|that|had|right|to|study I|thus|even|for|who|was|free|and|for|that|had|right|to|study I tak, nawet dla tych, którzy byli wolni i dlatego mieli prawo do nauki, And so, even for those who were free and therefore had the right to study,

mesmo para quem era, na teoria, um cidadão brasileiro, even|for|who|was|in|theory|a|citizen|Brazilian nawet|dla|kto|był|w|teorii|jednym|obywatelem|brazylijskim nawet dla tych, którzy byli, w teorii, obywatelami brazylijskimi, even for those who were, in theory, a Brazilian citizen,

o que era o acesso à educação numa sociedade alicerçada na escravidão? what|was|access|the|access|to|education|in a|society|based|on|slavery co|to|było|dostęp|dostęp|do|edukacji|w|społeczeństwie|oparta|na|niewolnictwie jak wyglądał dostęp do edukacji w społeczeństwie opartym na niewolnictwie? what was access to education in a society built on slavery?

Numa sociedade em que um professor negro precisava criar uma escola na casa dele In a|society|in|that|a|teacher|black|needed|to create|a|school|in the|house|his W|społeczeństwie|w|która|jeden|nauczyciel|czarnoskóry|musiał|założyć|jedną|szkołę|w|domu|jego W społeczeństwie, w którym czarnoskóry nauczyciel musiał stworzyć szkołę w swoim domu In a society where a black teacher had to create a school in his own home

porque as crianças negras da vizinhança não eram aceitas em outras escolas pelos pais das crianças brancas. because|the|children|black|of the|neighborhood|not|were|accepted|in|other|schools|by the|parents|of the|children|white dlaczego|(przyimek)|dzieci|czarne|z|sąsiedztwa|nie|były|akceptowane|w|inne|szkoły|przez|rodziców|(przyimek)|dzieci|białe ponieważ czarne dzieci z sąsiedztwa nie były akceptowane w innych szkołach przez rodziców białych dzieci. because the black children in the neighborhood were not accepted in other schools by the parents of the white children.

Uma sociedade em que um juiz dizia para uma viúva que ela não poderia usar o dinheiro dela A|society|in|that|a|judge|told|to|a|widow|that|she|not|could|use|the|money|her (nieprzetłumaczalne)|społeczeństwo|w|która|(nieprzetłumaczalne)|sędzia|mówił|do|(nieprzetłumaczalne)|wdowa|która|ona|nie|mogła|używać|(nieprzetłumaczalne)|pieniądze|jej Społeczeństwo, w którym sędzia mówił wdowie, że nie może używać swoich pieniędzy. A society in which a judge told a widow that she could not use her money

para educar os filhos dela porque, como pardos, eles deveriam mesmo trabalhar. to|educate|the|children|her|because|as|mixed-race|they|should|really|work aby|wychować|jej|dzieci||ponieważ|jako|mulaci|oni|powinni|naprawdę|pracować na edukację swoich dzieci, ponieważ jako mulaci, powinny one po prostu pracować. to educate her children because, as mixed-race, they should really work.

E mesmo depois da abolição e mais recentemente. And|even|after|of the|abolition|and|more|recently I|even|after|of the|abolition|and|more|recently I nawet po zniesieniu niewolnictwa i w bardziej współczesnych czasach. And even after abolition and more recently.

Uma aluna de uma escola particular na Zona Sul foi vítima de ataques racistas A|student|from|a|school|private|in|Zone|South|was|victim|of|attacks|racist (nieprzetłumaczalne)|uczennica|z|(nieprzetłumaczalne)|szkoła|prywatna|w|Strefa|Południowa|była|ofiarą|(nieprzetłumaczalne)|ataków|rasistowskich Uczennica prywatnej szkoły na Południu została ofiarą ataków rasistowskich. A student from a private school in the South Zone was the victim of racist attacks.

feitos por colegas da escola num grupo de conversa por aplicativo. made|by|classmates|from the|school|in a|group|of|conversation|by|app zrobione|przez|kolegów|z|szkoły|w|grupie|rozmowy|rozmowy|przez|aplikację Zostały one dokonane przez kolegów ze szkoły w grupie rozmowy na aplikacji. These were made by schoolmates in a chat group on an app.

A família registrou o caso na polícia. The|family|reported|the|case|to the|police Rodzina|rodzina|zgłosiła|ten|przypadek|na|policję Rodzina zgłosiła sprawę na policję. The family reported the case to the police.

Em mensagens num grupo de WhatsApp, um garoto de 14 anos foi alvo de ataques racistas pelos colegas de classe. In|messages|in a|group|of|WhatsApp|a|boy|of|years|was|target|of|attacks|racist|by the|classmates|of|class W|wiadomościach|w|grupie|na|WhatsAppie|jeden|chłopak|w|lat|był|celem|ataków|ataków|rasistowskich|przez|kolegów|z|klasy W wiadomościach w grupie na WhatsApp, 14-letni chłopak był celem ataków rasistowskich ze strony kolegów z klasy. In messages in a WhatsApp group, a 14-year-old boy was the target of racist attacks by his classmates.

Nas mensagens, os alunos praticaram bullying dizendo não saber que negros não eram pobres In|messages|the|students|practiced|bullying|saying|not|to know|that|black people|not|were|poor W|wiadomościach|ci|uczniowie|praktykowali|bullying|mówiąc|nie|wiedzieć|że|czarni|nie|byli|biedni W wiadomościach uczniowie prześladowali, mówiąc, że nie wiedzą, że czarni nie są biedni. In the messages, the students practiced bullying by saying they didn't know that black people were not poor.

ou que podiam ter celular ou estudar e que tinham saudade de quando eles eram escravos. or|that|could|have|cell phone|or|study|and|that|had|nostalgia|of|when|they|were|slaves lub|którzy|mogli|mieć|telefon komórkowy|lub|uczyć się||którzy|mieli|tęsknotę|za|kiedy|oni|byli|niewolnikami Albo że mogą mieć telefony komórkowe lub się uczyć i że tęsknią za czasami, kiedy byli niewolnikami. Or that they could have cell phones or study and that they missed the times when they were slaves.

E esses foram só alguns exemplos, mas eu literalmente poderia citar dezenas, centenas. And|those|were|only|some|examples|but|I|literally|could|cite|dozens|hundreds I|te|były|tylko|kilka|przykładów|ale|ja|dosłownie|mógłbym|cytować|dziesiątki|setki I to były tylko niektóre przykłady, ale dosłownie mógłbym wymienić dziesiątki, setki. And these were just a few examples, but I could literally cite dozens, hundreds.

Mas olha, se teve uma coisa que o povo preto nunca fez neste país foi ficar parado. But|look|if|there was|one|thing|that|the|people|Black|never|did|in this|country|was|to stay|still Ale|patrz|jeśli|miała|jedna|rzecz|że|lud|lud|czarnoskóry|nigdy|zrobił|w tym|kraju|był|stać|w miejscu Ale wiesz, jeśli jest coś, czego czarni ludzie nigdy nie robili w tym kraju, to stali w miejscu. But look, if there is one thing that black people have never done in this country, it is to stand still.

Aceitar a condição de presa. Acceptar|the|condition|of|prey Akceptować|(rodzajnik)|warunek|(przyimek)|ofiara Akceptować warunki ofiary. Accept the condition of prey.

Ficar de braços cruzados. To stay|with|arms|crossed Zostać|z|ramionami|skrzyżowanymi Stać z założonymi rękami. To stand idly by.

Mesmo com todos esses impedimentos e mesmo na época da escravidão, Even|with|all|these|impediments|and|even|in|time|of|slavery Nawet|z|wszyscy|te|przeszkody|i|nawet|w|czas|niewolnictwa|niewolnictwo Nawet pomimo wszystkich tych przeszkód, a nawet w czasach niewolnictwa, Even with all these impediments and even during the time of slavery,

houve pessoas e houve muitas pessoas que conseguiram estudar. there were|people|and|there were|many|people|who|managed|to study było|ludzi|i|było|wiele|ludzi|którzy|zdołali|uczyć się byli ludzie, a było ich wielu, którzy zdołali się uczyć. there were people and there were many people who managed to study.

Que aprenderam a ler para ensinar seus camaradas. That|they learned|to|read|to|teach|their|comrades Które|nauczyli się|do|czytania|aby|nauczyć|swoich|towarzyszy Którzy nauczyli się czytać, aby uczyć swoich towarzyszy. They learned to read to teach their comrades.

E não só isso. And|not|only|that I|not|only|this I to nie wszystko. And not only that.

Pelas regras do próprio jogo que tentava de todo jeito impedir o acesso delas, By|rules|of|own|game|that|tried|in|every|way|to prevent|the|access|to them Zgodnie z|zasadami|samego|własnego|gry|który|próbował|za wszelką|wszelką|możliwy sposób|uniemożliwić|dostęp|dostęp|do nich Zgodnie z zasadami samej gry, która na wszelkie sposoby próbowała uniemożliwić im dostęp, By the rules of the very game that tried in every way to prevent their access,

pessoas negras que se tornaram intelectuais. people|black|who|themselves|became|intellectuals ludzie|czarne|które|się|stały się|intelektualistami czarni ludzie, którzy stali się intelektualistami. black people who became intellectuals.

Referências. References Referencje Referencje. References.

Revolucionárias. Revolutionary Rewolucjonistki Rewolucyjne. Revolutionary.

Tão incríveis e inspiradoras que não se pode imaginar. So|incredible|and|inspiring|that|not|reflexive pronoun|can|imagine Tak|niesamowite|i|inspirujące|że|nie|się|może|wyobrazić Tak niesamowite i inspirujące, że nie można sobie tego wyobrazić. So incredible and inspiring that one cannot imagine.

Referências. References Odniesienia Referencje. References.

Revolucionárias. Revolutionary Rewolucjonistki Rewolucyjne. Revolutionary.

Tão incríveis e inspiradoras que hoje dão nome, por exemplo, a este projeto. So|incredible|and|inspiring|that|today|give|name|for|example|to|this|project Tak|niesamowite|i|inspirujące|które|dzisiaj|dają|imię|na przykład|przykład|temu|ten|projekt Tak niesamowite i inspirujące, że dzisiaj nadają nazwę, na przykład, temu projektowi. So amazing and inspiring that today they name, for example, this project.

Eu sou o Tiago Rogero, este é o podcast do Projeto Quirino, produzido pela Rádio Novelo. I|am|the|Tiago|Rogero|this|is|the|podcast|of|Project|Quirino|produced|by|Radio|Novelo Ja|jestem|(rodzajnik męski)|Tiago|Rogero|to|jest|(rodzajnik męski)|podcast|(przyimek)|Projekt|Quirino|produkowany|przez|Radio|Novelo Jestem Tiago Rogero, to jest podcast Projektu Quirino, produkowany przez Rádio Novelo. I am Tiago Rogero, this is the podcast of the Quirino Project, produced by Rádio Novelo.

Tem um período que é considerado um dos mais turbulentos da história do Brasil. There is|a|period|that|is|considered|one|of|most|turbulent|in the|history|of|Brazil Jest|jeden|okres|który|jest|uważany za|jeden|z|najbardziej|burzliwych|w historii|historii|Brazylii|Brazylii Jest to okres, który uważany jest za jeden z najbardziej burzliwych w historii Brazylii. There is a period that is considered one of the most turbulent in the history of Brazil.

Você lembra que em 1831, o Dom Pedro I renunciou e deixou no comando o filho dele, You|remember|that|in|the|Dom|Pedro|I|abdicated|and|left|in the|command|the|son|his Ty|pamiętasz|że|w|(rodzajnik męski)|Dom|Pedro|I|abdykował|i|zostawił|w|dowództwie|(rodzajnik męski)|syn|jego Czy pamiętasz, że w 1831 roku, Dom Pedro I zrezygnował i pozostawił na czołowej pozycji swojego syna, Do you remember that in 1831, Dom Pedro I abdicated and left his son in charge,

o Dom Pedro II, que tinha só cinco anos? the|Dom|Pedro|II|who|had|only|five|years ten|Dom|Pedro|II|który|miał|tylko|pięć|lat Dom Pedro II, który miał zaledwie pięć lat? Dom Pedro II, who was only five years old?

Como não dava para deixar uma criança no poder, As|not|was possible|to|leave|a|child|in|power Jak|nie|było|aby|zostawić|jedną|dziecko|u|władzy Ponieważ nie można było pozostawić dziecka u władzy, Since it was not possible to leave a child in power,

ficou acertado que até o menino atingir a maior idade, o Brasil seria governado por um regente. was|agreed|that|until|the|boy|reaches|the|legal|age|the|Brazil|would be|governed|by|a|regent zostało|ustalone|że|do momentu|ten|chłopiec|osiągnie|pełnoletność|pełnoletności|wiek|ten|Brazylia|będzie|rządzony|przez|jednego|regenta ustalono, że aż chłopiec osiągnie pełnoletność, Brazylią będzie rządził regent. it was agreed that until the boy reached adulthood, Brazil would be governed by a regent.

Daí os políticos se revezaram nesse posto. Then|the|politicians|themselves|took turns|in that|position stąd|ci|politycy|się|zmieniali się|na tym|stanowisku A więc politycy zmieniali się na tym stanowisku. Then the politicians took turns in this position.

No segundo episódio, a gente falou um pouco sobre como os ânimos estavam inflamados nessa época. In|second|episode|we|people|talked|a|little|about|how|the|spirits|were|inflamed|in that|time W|drugim|odcinku|my|ludzie|rozmawiali|trochę|mało|o|jak|nastroje|nastroje|były|podgrzane|w tym|czasie W drugim odcinku mówiliśmy trochę o tym, jak nastroje były napięte w tym czasie. In the second episode, we talked a little about how the spirits were high at that time.

Porque, pensa só, não tinham nem dez anos que o Brasil tinha se separado de Portugal. Because|think|just|not|were|even|ten|years|since|the|Brazil|had|reflexive pronoun|separated|from|Portugal Bo dlaczego|pomyśl|tylko|nie|miały|nawet|dziesięć|lat|które|(rodzajnik męski)|Brazylia|miał|się|oddzielił|od|Portugalii Bo pomyśl tylko, minęło zaledwie dziesięć lat, odkąd Brazylia oddzieliła się od Portugalii. Because, just think, it had been less than ten years since Brazil had separated from Portugal.

Daí já rolava um medo de recolonização, o imperador renuncia, entra um monte de político no lugar, Then|already|there was|a|fear|of|recolonization|the|emperor|resigns|enters|a|lot|of|politicians|in the|place Stąd|już|istniał|jeden|strach|przed|rekolonizacją|ten|cesarz|rezygnuje|wchodzi|wielu|mnóstwo|z|polityków|na|miejsce Już wtedy pojawił się strach przed rekolonizacją, cesarz zrezygnował, a na jego miejsce weszło mnóstwo polityków, So there was already a fear of recolonization, the emperor resigns, and a bunch of politicians come in his place,

e isso num país gigantesco, com regiões que não tinham nada a ver uma com a outra. and|that|in a|country|gigantic|with|regions|that|not|had|anything|to|do|one|with|the|other i|to|w|kraj|gigantyczny|z|regiony|które|nie|miały|nic|do|wspólnego|jedna|z|do|drugą a to w ogromnym kraju, z regionami, które nie miały ze sobą nic wspólnego. and this in a gigantic country, with regions that had nothing to do with each other.

Por causa dessa instabilidade política, começou a ter revolta atrás de revolta pelo país. Due|to|this|instability|political|began|to|have|revolt|after|of|revolt|throughout|country Z powodu|przyczyny|tej|niestabilności|politycznej|zaczęło|mieć||bunt|za|de|buntem|po|kraju Z powodu tej niestabilności politycznej, w kraju zaczęły się pojawiać bunty jeden po drugim. Because of this political instability, revolts began to occur one after another throughout the country.

Teve, por exemplo, a Rebelião Malê, promovida por africanos muçulmanos na Bahia, There was|for|example|the|Rebellion|Malê|promoted|by|African|Muslims|in|Bahia Była|przez|przykład|ta|Rebelię|Malê|promowana|przez|afrykańskich|muzułmanów|w|Bahia Było na przykład Powstanie Malê, zorganizowane przez muzułmańskich Afrykanów w Bahia, There was, for example, the Malê Rebellion, led by Muslim Africans in Bahia,

e a gente vai falar mais sobre ela em outro episódio. and|we|people|will|talk|more|about|her|in|another|episode i|ta|my|będzie|rozmawiać|więcej|o|ona|w|innym|odcinku a my porozmawiamy o tym więcej w innym odcinku. and we will talk more about it in another episode.

Teve também a Revolução Farropilha no Rio Grande do Sul, There was|also|the|Revolution|Farroupilha|in|River|Great|of|South Miała|również|ta|rewolucja|Farropilha|w|Rio|Grande|z|Południe Była też Rewolucja Farropilha w Rio Grande do Sul, There was also the Farroupilha Revolution in Rio Grande do Sul,

a Cabanagem no Grão-Pará, e teve a Balaiada no Maranhão. the|Cabanagem|in|||and|had|the|Balaiada|in|Maranhão (artykuł określony)|Cabanagem|w|||i|miała|(artykuł określony)|Balaiada|w|Maranhão Cabanagem w Grão-Pará, a także Balaiada w Maranhão. the Cabanagem in Grão-Pará, and the Balaiada in Maranhão.

A Balaiada estourou por causa de tensões entre o poder local, The|Balaiada|broke out|due|to|of|tensions|between|the|local|local Balaiada|Balaiada|wybuchła|z|powodu|od|napięcia|między|władzą|lokalną|lokalną Balaiada wybuchła z powodu napięć między władzą lokalną, The Balaiada erupted due to tensions between local power,

as autoridades da província, como se fosse uma sucursal do poder imperial, the|authorities|of|province|as|if|were|a|branch|of|power|imperial te|władze|z|prowincji|jak|się|byłaby|jedną|filią|władzy|imperialnej|imperialnej władzami prowincji, jakby to była filia władzy imperialnej, the authorities of the province, as if it were a branch of imperial power,

versus os proprietários rurais e comerciantes locais. versus|the|landowners|rural|and|merchants|local przeciwko|ci|właściciele|wiejscy|i|kupcy|lokalni przeciwko właścicielom ziemskim i lokalnym kupcom. versus rural landowners and local merchants.

Uma disputa pelo poder. A|dispute|for|power Pewna|walka|o|władzę Spór o władzę. A struggle for power.

E teve muita participação popular. And|had|a lot of|participation|popular I|had|much|participation|popular I miała dużą popularną uczestnictwo. And there was a lot of popular participation.

É considerada a maior revolta popular camponesa de todo o período do Império no Brasil. Is|considered|the|largest|revolt|popular|peasant|of|all|the|period|of|Empire|in|Brazil Jest|uważana|największa|największa|rewolta|ludowa|chłopska|z|cały|okres|okres|z|Imperium|w|Brazylii Jest uważana za największy wiejski bunt ludowy w całym okresie Imperium w Brazylii. It is considered the largest peasant popular uprising of the entire Empire period in Brazil.

Aliás, ela tem esse nome porque um dos líderes era o Manuel Balaio. By the way|she|has|that|name|because|one|of the|leaders|was|the|Manuel|Balaio A propos|ona|ma|to|imię|ponieważ|jeden|z|liderów|był|ten|Manuel|Balaio Zresztą, ma tę nazwę, ponieważ jednym z liderów był Manuel Balaio. In fact, she has that name because one of the leaders was Manuel Balaio.

Mas não é dele que eu vou falar. But|not|is|about him|that|I|will|talk Ale|nie|jest|o nim|że|ja|pójdę|mówić Ale to nie o nim zamierzam mówić. But I'm not going to talk about him.

Primeiro, o que eu acho que é interessante, é o nome completo do Cosme. First|the|what|I|think|that|is|interesting||the|name|full|of|Cosme Najpierw|to|co|ja|myślę|że|jest|interesujące||to|imię|pełne|od|Kosma Po pierwsze, co uważam za interesujące, to pełne imię Cosme. First, what I think is interesting is Cosme's full name.

Cosme Bento Balaio. Cosme|Bento|Balaio Cosme|Bento|Balaio Cosme Bento Balaio. Cosme Bento Balaio.

É o nome completo do Cosme. Cosme Bento das Chagas. It is|the|name|full|of|Cosme|Cosme|Bento|of the|Chagas To jest|(artykuł określony)|imię|pełne|(przyimek)|Kosma|Kosma|Bento|z|Chagas To pełne imię Cosme. Cosme Bento das Chagas. It is the full name of Cosme. Cosme Bento das Chagas.

Esta é a Maria Natividade Silva Rodrigues, professora e historiadora e socióloga. This|is|the|Maria|Natividade|Silva|Rodrigues|teacher|and|historian|and|sociologist To|jest|(rodzajnik żeński)|Maria|Natividade|Silva|Rodrigues|nauczycielka|i|historyczka|i|socjolożka To jest Maria Natividade Silva Rodrigues, nauczycielka, historyczka i socjolożka. This is Maria Natividade Silva Rodrigues, a teacher, historian, and sociologist.

Ela está falando sobre outro líder da Balaiada, um que entrou para a história como Negro Cosme. She|is|talking|about|another|leader|of|Balaiada|one|who|entered|into|the|history|as|Black|Cosme Ona|jest|mówiąca|o|inny|lider|z|Balaiada|jeden|który|wszedł|do|historia|historia|jako|Czarny|Cosme Mówi o innym przywódcy Balaiady, tym, który przeszedł do historii jako Negro Cosme. She is talking about another leader of the Balaiada, one who entered history as Negro Cosme.

Como é que ele se colocava, qual era o olhar do Cosme dentro dessa sociedade escravista? How|is|that|he|himself|positioned|what|was|the|perspective|of|Cosme|within|that|society|slaveholding Jak|jest|że|on|się|postrzegał|jaki|był|ten|wzrok|od|Cosme|w|tej|społeczeństwie|niewolniczej Jak się postrzegał, jakie było spojrzenie Cosme w tej społeczeństwie niewolniczym? How did he position himself, what was Cosme's perspective within this slave society?

Ele sempre teve consciência da sua negritude, ele sabia ler e escrever, He|always|had|awareness|of|his|blackness|he|knew|to read|and|to write On|zawsze|miał|świadomość|swojej||czarnoskórności|On|wiedział|czytać|i|pisać Zawsze miał świadomość swojej czarnoskórości, potrafił czytać i pisać, He has always been aware of his blackness, he knew how to read and write,

foi um líder da existência e é um símbolo para nós, para todo o povo negro, was|a|leader|of|existence|and|is|a|symbol|for|us|for|all|the|people|black był|jednym|liderem|istnienia||i|jest|jednym|symbolem|dla|nas|dla|całego|ludności|narodu|czarnego był liderem egzystencji i jest symbolem dla nas, dla całego czarnego ludu, he was a leader of existence and is a symbol for us, for all the black people,

inclusive nós aqui do Maranhão, onde aconteceu todo esse emaranhado da Balaiada. including|we|here|from|Maranhão|where|happened|all|this|tangle|of|Balaiada włącznie|my|tutaj|z|Maranhão|gdzie|wydarzyło się|cały|ten|zamęt|z|Balaiada w tym dla nas tutaj z Maranhão, gdzie miało miejsce całe to zamieszanie związane z Balaiadą. including us here from Maranhão, where all this entanglement of the Balaiada happened.

Quando estourou a Balaiada, a fuga de escravizados aumentou. When|broke out|the|Balaiada|the|escape|of|enslaved people|increased Kiedy|wybuchła||Balaiada||ucieczka|niewolników|zniewolonych|wzrosła Kiedy wybuchła Balaiada, ucieczki niewolników wzrosły. When the Balaiada broke out, the escape of enslaved people increased.

E essas pessoas foram formando quilombos e acabaram participando da resistência também. And|these|people|were|forming|quilombos|and|ended up|participating|of the|resistance|also I|te|ludzie|były|formując|quilombos|i|ostatecznie|uczestnicząc|w|oporze|także A te osoby zaczęły tworzyć quilombos i również wzięły udział w oporze. And these people formed quilombos and ended up participating in the resistance as well.

Tem uma estimativa de que o Cosme chegou a comandar tropas de mais de 3 mil quilombolas. There is|an|estimate|that|that|the|Cosme|managed|to|command|troops|of|more|than|thousand|quilombola people Jest|jedna|szacunkowa|że|który|ten|Cosme|dotarł|do|dowodzić|oddziałami|od|więcej|niż|tysiąc|quilombolami Szacuje się, że Cosme dowodził oddziałami liczącymi ponad 3 tysiące quilomboli. There is an estimate that Cosme commanded troops of more than 3,000 quilombolas.

E no meio dessa confusão toda, ele criou uma escola de primeiras letras para ensinar a ler e a escrever And|in|middle|of this|confusion|whole|he|created|a|school|of|primary|letters|to|teach|to|read|and|to|write I|w|środku|tej|zamieszaniu|całej|on|założył|jedną|szkołę|nauki|podstawowych|liter|aby|nauczyć|do|czytać|i|do|pisać A w środku tego całego zamieszania stworzył szkołę podstawową, aby nauczyć czytać i pisać. And in the midst of all this confusion, he created a primary school to teach reading and writing.

dentro de um quilombo, em Chapadinha, que fica a uns 250 quilômetros de São Luís. inside|of|a|quilombo|in|Chapadinha|which|is located|about|around|kilometers|from|São|Luís w|z|jednym|quilombo|w|Chapadinha|który|znajduje się|około|około|kilometrów|od|São|Luís w obrębie quilombo, w Chapadinha, które znajduje się około 250 kilometrów od São Luís. inside a quilombo, in Chapadinha, which is about 250 kilometers from São Luís.

Quando a gente pensa sobre essa questão da escola, era uma necessidade, como ele sabia ler e escrever, When|the|we|thinks|about|this|question|of the|school|was|a|necessity|since|he|knew|to read|and|to write Kiedy|(przyimek)|my|myśli|o|to|pytanie|(przyimek)|szkoła|była|(przyimek)|potrzeba|jak|on|umiał|czytać|i|pisać Kiedy myślimy o tej kwestii szkoły, była to potrzeba, ponieważ potrafił czytać i pisać, When we think about this issue of school, it was a necessity, as he knew how to read and write,

não era possível ter autonomia, não era possível ter justiça e liberdade sem uma escolaridade. not|was|possible|to have|autonomy|||||justice|and|freedom|without|an|education nie|było|możliwe|mieć|autonomię|||||sprawiedliwość|i|wolność|bez|jedną|edukację nie było możliwe mieć autonomię, nie było możliwe mieć sprawiedliwość i wolność bez wykształcenia. it was not possible to have autonomy, it was not possible to have justice and freedom without an education.

Então, essa escola quebrou um paradigma também do momento, que não era acessível escola. So|this|school|broke|a|paradigm|also|of|time|that|not|was|accessible|school Więc|ta|szkoła|złamała|jeden|paradygmat|również|z|moment|który|nie|była|dostępna|szkoła Więc ta szkoła złamała również paradygmat tamtego momentu, który nie był dostępny. So, this school broke a paradigm of the moment, which was that school was not accessible.

Ele ousou, ele foi extremamente ousado nessa construção ligada ao outro. He|dared|he|was|extremely|bold|in this|construction|related|to the|other On|odważył się|on|był|ekstremalnie|odważny|w tym|konstrukcji|związanej|do|innego On miał odwagę, był niezwykle odważny w tej budowie związanej z innym. He dared, he was extremely bold in this construction linked to the other.

Isso é a visão também do outro, enxergou as crianças que seriam os futuros militantes, This|is|the|vision|also|of|other|saw|the|children|who|would be|the|future|activists To|jest|ta|wizja|także|innego|drugiego|dostrzegł|te|dzieci|które|byłyby|przyszłymi|przyszłymi|działaczami To jest również wizja drugiego, dostrzegł dzieci, które będą przyszłymi działaczami, This is also the vision of the other, seeing the children who would be the future activists,

num termo mais de agora, mas que seria esse pessoal que iria construir essa sociedade justa, in|term|more|of|now|but|that|would be|this|group of people|that|would|build|that|society|just w|terminie|bardziej|od|teraz|ale|który|byłby|ci|ludzie|którzy|by|zbudować|to|społeczeństwo|sprawiedliwe w bardziej współczesnym terminie, ale to byłby ten ludzie, którzy zbudują to sprawiedliwe społeczeństwo, in a more contemporary term, but who would be the people who would build this just society,

liberta, como era o grande sonho de Cosme. liberates|as|was|the|great|dream|of|Cosme uwalnia|jak|był|ten|wielki|sen|Cosme| wyzwolone, jakim był wielki sen Cosme. free, as was the great dream of Cosme.

Esse quilombo onde ficava a escola, o nome era Fazenda Lagoa Amarela. This|quilombo|where|was located|the|school|the|name|was|Farm|Lagoon|Yellow Ten|quilombo|gdzie|znajdowała się|ta|szkoła|jego|nazwa|był|Fazenda|Lagoa|Amarela Ten quilombo, w którym znajdowała się szkoła, nazywał się Fazenda Lagoa Amarela. This quilombo where the school was located was called Fazenda Lagoa Amarela.

Acabou durando dois anos, até que foi destruído pelas forças imperiais. Ended|lasting|two|years|until|that|was|destroyed|by the|forces|imperial skończyło|trwając|dwa|lata|aż|który|został|zniszczony|przez|siły|imperialne Trwało to dwa lata, aż zostało zniszczone przez siły imperialne. It lasted two years, until it was destroyed by imperial forces.

A repressão do Império, a Balaiada, foi comandada pelo Duque de Caxias. The|repression|of|Empire|the|Balaiada|was|commanded|by|Duke|of|Caxias (artykuł określony)|represja|(przyimek)|Imperium|(artykuł określony)|Balaiada|była|dowodzona|przez|Książę|(przyimek)|Caxias Represje Imperium, Balaiada, były dowodzone przez Księcia de Caxias. The repression of the Empire, the Balaiada, was commanded by the Duke of Caxias.

Sabe o Duque de Caxias, que é patrono do exército brasileiro? Do you know|the|Duke|of|Caxias|who|is|patron|of|army|Brazilian Wiesz|ten|książę|z|Caxias|że|jest|patronem|armii|armii|brazylijskiej Wiesz, kto to Książę de Caxias, patron armii brazylijskiej? Do you know the Duke of Caxias, who is the patron of the Brazilian army?

Ele comandou todas as repressões de grandes revoltas desse período. He|commanded|all|the|repressions|of|large|revolts|of this|period On|dowodził|wszystkimi|te|represjami|dużymi|wielkimi|powstaniami|tego|okresu Dowodził wszystkimi represjami wielkich buntów w tym okresie. He commanded all the repressions of major revolts during this period.

Só na Balaiada, a operação matou cerca de 100 mil militares. Only|in|Balaiada|the|operation|killed|about|of|thousand|soldiers Tylko|w|Balaiada|ta|operacja|zabiła|około|z|tysięcy|żołnierzy Tylko w Balaiadzie operacja zabiła około 100 tysięcy żołnierzy. Only in the Balaiada, the operation killed about 100 thousand military personnel.

Só na Balaiada, a operação matou cerca de 6 mil pessoas. Only|in|Balaiada|the|operation|killed|about|of|thousand|people Tylko|w|Balaiada|ta|operacja|zabiła|około|z|tysięcy|ludzi Tylko w Balaiadzie operacja zabiła około 6 tysięcy ludzi. Only in the Balaiada, the operation killed about 6 thousand people.

6 mil pessoas. thousand|people tysięcy|ludzi 6 tysięcy ludzi. 6 thousand people.

É por isso que tem muita gente que chama ele de genocida, mas tem quem chame de pacificador também. It|for|that|that|there are|many|people|who|call|him|of|genocidal|but|there are|those who|call|of||also To jest|za|to|że|jest|dużo|ludzi|którzy|nazywa|on|jako|ludobójca|ale|są|ci|nazywają|jako|pokojowiec|też Dlatego wiele osób nazywa go ludobójcą, ale są też tacy, którzy nazywają go pokojowcem. That's why many people call him a genocidal, but there are those who also call him a peacemaker.

Durante a campanha, houve momentos de divisão entre os eleitores. During|the|campaign|there were|moments|of|division|among|the|voters Podczas|(rodzajnik)|kampanii|były|momentów|(przyimek)|podział|między|(rodzajnik)|wyborcami Podczas kampanii były momenty podziału wśród wyborców. During the campaign, there were moments of division among the voters.

Que palavras você daria agora para pacificar o país? What|words|you|would give|now|to|pacify|the|country Jak|słowa|ty|dałbyś|teraz|aby|uspokoić|ten|kraj Jakie słowa dałbyś teraz, aby uspokoić kraj? What words would you give now to pacify the country?

Não sou Caxias, mas sigo o exemplo desse grande herói brasileiro. I do not|am|Caxias|but|follow|the|example|of this|great|hero|Brazilian Nie|jestem|Caxias|ale|naśladować|ten|przykład|tego|wielkiego|bohatera|brazylijskiego Nie jestem Caxiasem, ale podążam za przykładem tego wielkiego brazylijskiego bohatera. I am not Caxias, but I follow the example of this great Brazilian hero.

Vamos pacificar o Brasil e, sob a construção e as leis, vamos construir uma grande nação. Let's|pacify|the|Brazil|and|under|the|construction|and|the|laws|we will|build|a|great|nation Zjednoczmy|zjednoczyć|(określony artykuł)|Brazylia|i|pod|(określony artykuł)|budową|i|(określony artykuł)|prawa|zbudujemy|zbudować|(nieokreślony artykuł)|wielką|naród Uspokojimy Brazylię i, w ramach budowy i prawa, zbudujemy wielki naród. Let's pacify Brazil and, under construction and the laws, let's build a great nation.

Curioso que quem começou o governo se autodenominando pacificador Curious|that|who|started|the|government|himself|self-naming|pacifier Ciekawe|że|kto|rozpoczął|rząd|rząd|się|nazywając siebie|pokojowym Ciekawe, że ten, kto rozpoczął rządzenie, nazywając siebie pokojowym, Curious that the one who started the government calling himself a peacemaker

chegue ao fim do mandato sendo chamado de genocida também. arrive|at|end|of|term|being|called|a|genocidal|also dotrzymaj|do|końca|kadencji|mandatu|będąc|nazywany|przez|zbrodniarza wojennego|również kończy kadencję, będąc nazywanym także ludobójcą. ends the term being called a genocidal as well.

Enfim, mas voltando para o que interessa, Anyway|but|returning|to|the|what|matters W końcu|ale|wracając|do|co|co|interesuje W każdym razie, wracając do tego, co ważne, Anyway, but going back to what matters,

os registros que ainda existem sobre a escola criada pelo negro Cosme the|records|that|still|exist|about|the|school|created|by|black|Cosme te|rejestry|które|jeszcze|istnieją|o|ta|szkoła|stworzona|przez|czarnego|Cosme zapisy, które wciąż istnieją na temat szkoły stworzonej przez czarnego Cosme. the records that still exist about the school created by the black Cosme

são dos relatórios dessa repressão. are|of|reports|of this|repression są|z|raportów|tej|represji są z raportów tej represji. are from the reports of this repression.

Vários líderes brancos da Balaiada foram presos e depois anistiados, Several|leaders|white|of|Balaiada|were|imprisoned|and|later|amnestied Wiele|liderów|białych|z|Balaiada|zostali|uwięzieni|i|później|amnestionowani Wielu białych liderów Balaiady zostało aresztowanych, a potem amnestionowanych, Several white leaders of the Balaiada were arrested and later amnestied,

mas o Cosme foi enforcado em praça pública. but|the|Cosme|was|hanged|in|square|public ale|(zaimek określony)|Cosme|został|powieszony|w|plac|publiczny ale Cosme został powieszony na placu publicznym. but Cosme was hanged in public.

O Clóvis Moura, grande intelectual que a gente citou no episódio passado, The|Clóvis|Moura|great|intellectual|that|we|people|cited|in the|episode|past (nieprzetłumaczalne)|Clóvis|Moura|wielki|intelektualista|który|(nieprzetłumaczalne)|my|cytował|w|odcinku|poprzednim Clóvis Moura, wielki intelektualista, którego wspomnieliśmy w poprzednim odcinku, Clóvis Moura, a great intellectual that we mentioned in the last episode,

escreveu que o Duque de Caxias só se referia ao Cosme como o infame Cosme. wrote|that|the|Duke|of|Caxias|only|himself|referred|to the|Cosme|as|the|infamous|Cosme napisał|że|ten|książę|z|Caxias|tylko|się|odnosił|do|Cosme|jako|ten|niesławny|Cosme napisał, że książę Caxias odnosił się do Cosme tylko jako do niegodziwego Cosme. wrote that the Duke of Caxias only referred to Cosme as the infamous Cosme.

Era medo. It was|fear Był|strach To był strach. It was fear.

Não só do Cosme em si, mas do que a figura dele representava e representa. Not|only|of|Cosme|in|himself|but|of|what|the|figure|his|represented|and|represents Nie|tylko|z|Kosma|w|sobie|ale|z|co|ta|postać|jego|reprezentowała|i|reprezentuje Nie tylko przed samym Cosme, ale przed tym, co jego postać reprezentowała i reprezentuje. Not just of Cosme himself, but of what his figure represented and represents.

E ele pensar nessa coisa de educação, pensar no outro. And|he|to think|about this|thing|of|education|to think|about the|other I|he|to think|about this|thing|of|education|to think|about|another I myśleć o tej kwestii edukacji, myśleć o drugim. And he thinks about this thing of education, thinking of the other.

Isso que eu acho que é interessante do Cosme, This|that|I|think|that|is|interesting|about|Cosme To|co|ja|myślę|że|jest|interesujące|o|Kosma To, co uważam za interesujące w Cosme, This is what I think is interesting about Cosme,

que é uma grande lição que ele deixa pra gente. that|is|a|great|lesson|that|he|leaves|for|us co|jest|jedną|wielką|lekcją|którą|on|zostawia|dla|nas to wielka lekcja, którą nam zostawia. which is a great lesson he leaves for us.

Eu não posso mais pensar só em mim. I|not|can|anymore|think|only|about|myself Ja|nie|mogę|więcej|myśleć|tylko|w|siebie Nie mogę już myśleć tylko o sobie. I can no longer think only of myself.

E esses outros, essa liberdade que eu tanto sonho, And|those|others|that|freedom|that|I|so much|dream I|those|others|that|freedom|that|I|so much|dream A ci inni, ta wolność, o której tak marzę, And these others, this freedom that I dream of so much,

se não tiver escolaridade, ela não é completa. if|not|has|education|it|not|is|complete jeśli|nie|będzie miała|wykształcenie|ona|nie|jest|pełna jeśli nie ma wykształcenia, nie jest ono pełne. if there is no education, it is not complete.

Chama muita atenção, porque além de um líder de resistência e de vulto, Calls|much|attention|because|in addition|of|a|leader|of|resistance|and|of|prominence Przyciąga|dużo|uwagę|ponieważ|oprócz|od|jednego|lidera|oporu|oporu|i|od|znaczenia Przyciąga to dużą uwagę, ponieważ oprócz bycia liderem oporu i osobą znaczącą, It draws a lot of attention, because besides being a leader of resistance and of great stature,

ele criou uma escola no quilombo, he|created|a|school|in|quilombo on|założył|jedną|szkołę|w|quilombo stworzył szkołę w quilombo, he created a school in the quilombo,

mas essas iniciativas durante esse período da escravidão, but|these|initiatives|during|this|period|of|slavery ale|te|inicjatywy|w trakcie|ten|okres|niewolnictwa| ale te inicjatywy w tym okresie niewolnictwa, but these initiatives during this period of slavery,

de pessoas negras criando escolas de primeiras letras, é muito, muito comum. of|people|black|creating|schools|of|primary|literacy|is|very|very|common od|ludzi|czarnoskórych|zakładających|szkoły|z|podstawowych|liter|jest|bardzo|bardzo|powszechne czarnoskórych ludzi zakładających szkoły podstawowe, to bardzo, bardzo powszechne. of black people creating primary schools, it is very, very common.

Olha a Maria Firmino, exemplo, criou também. Look|the|Maria|Firmino|for example|created|also Patrz|na|Maria|Firmino|przykład|stworzyła|też Zobacz na Marię Firmino, na przykład, też założyła. Look at Maria Firmino, for example, she also created one.

E a dela é uma escola mista. And|the|hers|is|a|school|coeducational I|jej|szkoła|jest|mieszana|szkoła| A jej szkoła jest szkołą koedukacyjną. And hers is a mixed school.

Pois era, mais ousado ainda. well|was|more|daring|still bo|był|bardziej|odważny|jeszcze Bo tak, to było jeszcze odważniejsze. Well, it was even bolder.

Como é que ela ia juntar menino e menina, já imaginou? How|is|that|she|was going to|to join|boy|and|girl|already|imagined Jak|jest|że|ona|miała|połączyć|chłopca|i|dziewczynkę|już|wyobraził Jak ona miała połączyć chłopca i dziewczynkę, wyobrażasz sobie? How was she going to bring together boy and girl, can you imagine?

Aí a gente percebe, Tiago, o grau de consciência política e de engajamento Then|we|people|realize|Tiago|the|degree|of|political consciousness|political|and|of|engagement wtedy|my|ludzie|zauważa|Tiago|stopień|stopień|świadomości|||i|zaangażowania| Wtedy dostrzegamy, Tiago, stopień świadomości politycznej i zaangażowania Then we realize, Tiago, the level of political awareness and engagement

dessas pessoas, mesmo nesse tempo duro, restrito. of those|people|even|in that|time|hard|restricted tych|ludzi|nawet|w tym|czasie|trudnym|ograniczonym tych ludzi, nawet w tym trudnym, ograniczonym czasie. of these people, even in this tough, restricted time.

E aí eles gritaram. And|then|they|shouted I|then|they|shouted I wtedy krzyknęli. And then they shouted.

Então, assim, quando eu penso nessa escola do Cosme, So|like this|when|I|think|in this|school|of|Cosme Więc|tak|kiedy|ja|myślę|w tej|szkole|od|Cosme Więc, kiedy myślę o tej szkole Cosme, So, like, when I think about this school of Cosme,

essa consciência política incrível que ele tinha, this|consciousness|political|incredible|that|he|had ta|świadomość|polityczna|niesamowita|która|on|miał o tej niesamowitej świadomości politycznej, którą miał, this incredible political awareness he had,

que essa alteridade social só se passa pela questão da educação. that|this|social alterity|social|only|itself|occurs|through|question|of|education że|ta|alterność|społeczna|tylko|się|przechodzi|przez|kwestię|edukacji| że ta społeczna inność przechodzi tylko przez kwestię edukacji. that this social otherness only happens through the issue of education.

Maria Firmino dos Reis. Maria|Firmino|of|Reis Maria|Firmino|z|Reis Maria Firmino dos Reis. Maria Firmino dos Reis.

A maranhense Firmino foi a primeira mulher a publicar um romance The|from Maranhão|Firmino|was|the|first|woman|to|publish|a|novel (artykuł określony)|z Maranhão|Firmino|była|(artykuł określony)|pierwsza|kobieta|(artykuł określony)|opublikować|(artykuł nieokreślony)|powieść Maranhense Firmino była pierwszą kobietą, która opublikowała powieść The woman from Maranhão, Firmino, was the first woman to publish a novel

abolicionista na América Latina e a primeira autora negra a publicar um livro abolitionist|in|America|Latina|and|the|first|author|black|the|to publish|a|book abolicjonista|w|Ameryka|Łacińska|i|pierwsza|pierwsza|autorka|czarna|która|opublikować|jedną|książkę abolicjonistyczną w Ameryce Łacińskiej i pierwszą czarnoskórą autorką, która opublikowała książkę abolitionist in Latin America and the first black author to publish a book

em todos os países de língua portuguesa. in|all|the|countries|of|language|Portuguese w|wszystkie|(rodzajnik określony)|kraje|języka|portugalskiego|portugalskiego we wszystkich krajach portugalskojęzycznych. in all Portuguese-speaking countries.

Isso em 1860. This|in To|w To było w 1860 roku. This was in 1860.

Maria Firmino dos Reis é, antes de tudo, uma precursora. Maria|Firmino|of|Reis|is|before|of|all|a|precursor Maria|Firmino|z|Reis|jest|przed|wszystkim|wszystkim|jedną|prekursorką Maria Firmino dos Reis jest przede wszystkim prekursorką. Maria Firmino dos Reis is, above all, a precursor.

Maria Firmino dos Reis é, antes de tudo, uma pioneira, Maria|Firmino|of|Reis|is|before|of|all|a|pioneer Maria|Firmino|z|Reis|jest|przed|z|wszystkim|jedną|pionierką Maria Firmino dos Reis jest przede wszystkim pionierką, Maria Firmino dos Reis is, above all, a pioneer,

enquanto mulher e enquanto mulher negra. as a|woman|and|as a|woman|black jako|kobieta|i|jako|kobieta|czarna jako kobieta i jako czarna kobieta. as a woman and as a black woman.

Este é o Eduardo de Assis Duarte, escritor, professor e criador do Literafro, This|is|the|Eduardo|of|Assis|Duarte|writer|teacher|and|creator|of the|Literafro To|jest|(rodzajnik męski)|Eduardo|z|Assis|Duarte|pisarz|nauczyciel|i|twórca|(rodzajnik męski)|Literafro To jest Eduardo de Assis Duarte, pisarz, nauczyciel i twórca Literafro, This is Eduardo de Assis Duarte, writer, professor, and creator of Literafro,

o portal da literatura afro-brasileira. the|portal|of|literature|| portal|portalu|literatury|literatura|| portal literatury afro-brazylijskiej. the portal of Afro-Brazilian literature.

Uma precursora enquanto autora de literatura e precursora em várias outras instâncias A|pioneer|as|author|of|literature|and|pioneer|in|several|other|instances (Nieprzetłumaczalne)|prekursor|jako|autorka|literatury||i|prekursor|w|wielu|innych|instancjach Była prekursorką jako autorka literatury i prekursorką w wielu innych dziedzinach. A pioneer as an author of literature and a pioneer in several other instances.

também no que diz respeito à condição da mulher. also|in|what|says|regard|to the|condition|of the|woman także|w|co|mówi|szacunku|do|sytuacji|kobiet|kobieta Również w kwestii sytuacji kobiet. Also regarding the condition of women.

Podemos dizer que foi uma feminista avant-lettre, We can|say|that|was|a|feminist|avant|garde Możemy|powiedzieć|że|była|jedną|feministką|| Możemy powiedzieć, że była feministką avant-lettre, We can say that she was a feminist avant-lettre,

uma feminista antes do feminismo realmente desabrochar no século XX. a|feminist|before|of|feminism|really|to blossom|in|century|20th jedna|feministka|przed|w|feminizm|naprawdę|rozkwitnąć|w|wieku|XX feministka przed tym, jak feminizm naprawdę rozkwitł w XX wieku. a feminist before feminism really blossomed in the 20th century.

A Firmino nasceu livre. A mãe dela, Leonor, era uma ex-escravizada e mãe solo. The|Firmino|was born|free|The|mother|of her|Leonor|was|a|||and|mother|single (nieprzetłumaczalne)|Firmino|urodził się|wolny|(nieprzetłumaczalne)|matka|jej|Leonor|była|(nieprzetłumaczalne)|||i|matka|samotnie wychowująca Firmino urodził się wolny. Jej matka, Leonor, była byłą niewolnicą i samotną matką. Firmino was born free. Her mother, Leonor, was a former enslaved person and a single mother.

Aqui nós já estamos na Praça do Panteão, chegando à Praça do Panteão. Here|we|already|are|in the|Square|of|Pantheon|arriving|at the||| Tutaj|my|już|jesteśmy|na|plac|Panteonu||zbliżając się|do|plac|Panteonu| Tutaj już jesteśmy na Placu Panteonu, zbliżając się do Placu Panteonu. Here we are already at the Pantheon Square, arriving at Pantheon Square.

Praça do Panteão, em São Luís, capital do Maranhão. Square|of|Pantheon|in|Saint|Louis|capital|of|Maranhão Plac|przy|Panteon|w|Święty|Ludwik|stolica|stanu|Maranhão Plac Panteonu w São Luís, stolicy Maranhão. Pantheon Square, in São Luís, capital of Maranhão.

Esse que estava me mostrando tudo por lá é o Agenor Gomes, This|who|was|to me|showing|everything|around|there|is|the|Agenor|Gomes Ten|który|był|mi|pokazując|wszystko|po|tam|jest|ten|Agenor|Gomes Ten, który pokazywał mi wszystko tam, to Agenor Gomes, The one who was showing me everything over there is Agenor Gomes,

ele é autor da biografia Maria Firmino dos Reis e o cotidiano da escravidão no Brasil. he|is|author|of the|biography|Maria|Firmino|of the|Reis|and|the|daily life|of the|slavery|in|Brazil on|jest|autorem|biografii||Maria|Firmino|od|Reis|i|codziennik|codziennik|niewolnictwa|niewolnictwa|w|Brazylii jest autorem biografii Marii Firmino dos Reis i codzienności niewolnictwa w Brazylii. he is the author of the biography Maria Firmino dos Reis and the daily life of slavery in Brazil.

Na biblioteca, o Nascimento Moras Filho pesquisou, ele encontrou Maria Firmino. In|library|the|Nascimento|Moras|Filho|researched|he|found|Maria|Firmino W|bibliotece|(rodzajnik męski)|Nascimento|Moras|Filho|badał|on|znalazł|Maria|Firmino W bibliotece Nascimento Moras Filho prowadził badania, znalazł Marię Firmino. In the library, Nascimento Moras Filho researched, he found Maria Firmino.

Acredito que o primeiro encontro dele com Maria Firmino foi aqui, né, Agenor? I believe|that|the|first|meeting|his|with|Maria|Firmino|was|here|right|Agenor Wierzę|że|ten|pierwszy|spotkanie|jego|z|Maria|Firmino|był|tutaj|prawda|Agenor Wierzę, że jego pierwsze spotkanie z Marią Firmino miało miejsce tutaj, prawda, Agenor? I believe his first encounter with Maria Firmino was here, right, Agenor?

E esta é Adilecia Adler, professora, escritora e pesquisadora, And|this|is|Adilecia|Adler|teacher|writer|and|researcher I|this|is|Adilecia|Adler|teacher|writer|and|researcher A to jest Adilecia Adler, nauczycielka, pisarka i badaczka, And this is Adilecia Adler, teacher, writer, and researcher,

e uma das responsáveis por ter feito a história da Firmino chegar aos dias de hoje. is|one|of the|responsible|for|having|made|the|story|of the|Firmino|to reach||days|of|today i|jedna|z|odpowiedzialne|za|doprowadzenie|zrobienie|do|historia|Firmino||dotar||dni|z|dzisiaj i jedna z osób odpowiedzialnych za to, że historia Firmino dotarła do dzisiejszych czasów. and one of those responsible for bringing the history of Firmino to the present day.

Foi nessa biblioteca que Nascimento Moras Filho fez muitas das suas pesquisas. It was|in that|library|that|Nascimento|Moras|Filho|did|many|of the|his|research Był|w tej|bibliotece|gdzie|Nascimento|Moras|Filho|zrobił|wiele|z|jego|badań To w tej bibliotece Nascimento Moras Filho przeprowadził wiele swoich badań. It was in this library that Nascimento Moras Filho conducted many of his research.

Ele encontrou o trabalho de Maria Firmino, foi no porão da biblioteca de pesquisa. He|found|the|work|of|Maria|Firmino|was|in the|basement|of the|library|of|research On|znalazł|tę|pracę|Marii||Firmino|poszedł|do|piwnicy|z|biblioteki|badań|badania Znalazł pracę Marii Firmino, było to w piwnicy biblioteki badawczej. He found the work of Maria Firmino, it was in the basement of the research library.

E dali a gente foi até outro ponto do centro de São Luís. And|from there|to|we|went|to|another|point|of|downtown|of|Saint|Louis I|from there|to|we|went|to|another|point|of|center|of|Saint|Louis A stamtąd poszliśmy do innego punktu w centrum São Luís. And from there we went to another point in the center of São Luís.

Olha o Palácio dos Leões, aqui é o muro do palácio. Look|the|Palace|of|Lions|here|is|the|wall|of|palace Patrz|ten|Pałac|Lwów|Leões|tutaj|jest|ten|mur|pałacu|pałac Patrz, to Pałac Lwów, tutaj jest mur pałacu. Look at the Palace of the Lions, here is the wall of the palace.

O jardim fica atrás, é lindíssimo. Olha só a construção, a arquitetura do palácio. The|garden|is located|behind|is|very beautiful|Look|only|the|construction|the|architecture|of|palace The|garden|is located|behind|is|very beautiful|Look|only|the|construction|the|architecture|of|palace Ogród znajduje się z tyłu, jest przepiękny. Zobacz tylko budowlę, architekturę pałacu. The garden is behind, it's beautiful. Just look at the construction, the architecture of the palace.

Aqui é o Palácio do Governo, já na época de Maria Firmino já existia esse palácio. Here|is|the|Palace|of|Government|already|in the|time|of|Maria|Firmino|already|existed|this|palace Tutaj|jest|ten|Pałac|rządu|rządu|już|w|czas|Marii||Firmino|już|istniał|ten|pałac Tutaj jest Pałac Rządowy, już za czasów Marii Firmino istniał ten pałac. Here is the Government Palace, this palace already existed during the time of Maria Firmino.

Quando ela é aprovada no concurso público, When|she|is|approved|in the|public|exam Kiedy|ona|jest|zatwierdzona|w|egzaminie|publicznym Kiedy zostaje zatwierdzona w konkursie publicznym, When she is approved in the public competition,

para a cadeira de primeiras letras do sexo feminino em Guimarães, for|the|chair|of|first|letters|of|sex|female|in|Guimarães do|do|krzesło|pierwszych|liter|liter|dla|płci|żeńskiej|w|Guimarães na stanowisko nauczycielki pierwszych liter w Guimarães, for the position of primary education for females in Guimarães,

e depois ela é convocada para vir receber o ato de nomeação aqui no Palácio do Governo. and|then|she|is|summoned|to|come|receive|the|act|of|appointment|here|in the|Palace|of|Government i|potem|ona|jest|wezwana|aby|przyjść|odebrać|ten|akt|z|nominacji|tutaj|w|Pałacu|rządu|rządu a potem jest wezwana, aby odebrać akt nominacji tutaj w Pałacu Rządowym. and then she is summoned to come receive the act of appointment here at the Government Palace.

Guimarães é o nome dessa cidade do interior do Maranhão onde a Firmino morou. Guimarães|is|the|name|of that|city|of|interior|of|Maranhão|where|the|Firmino|lived Guimarães|jest|ten|nazwa|tego|miasto|w|interiorze|stanu|Maranhão|gdzie|Firmino||mieszkał Guimarães to nazwa tego miasta w interiorze Maranhão, gdzie mieszkał Firmino. Guimarães is the name of that town in the interior of Maranhão where Firmino lived.

Em 1847, olha lá, essa filha de escrava negra, ela faz um concurso naquela situação, olha lá, In|look|there|this|daughter|of|slave|black|she|takes|a|exam|in that|situation|look|there W|patrz|tam|ta|córka|z|niewolnicy|czarna|ona|zdaje|jeden|egzamin|w tamtej|sytuacji|patrz|tam W 1847 roku, spójrz, ta córka czarnej niewolnicy, przystępuje do konkursu w takiej sytuacji, spójrz, In 1847, look there, this daughter of a black slave, she takes an exam in that situation, look there,

em plena escravidão, ela consegue ser aprovada no concurso público, in|full|slavery|she|manages|to be|approved|in the|exam|public w|pełnej|niewolnictwie|ona|udaje się|być|zatwierdzona|na|egzamin|publiczny w pełnej niewoli, udaje jej się zdać egzamin na stanowisko publiczne, in the midst of slavery, she manages to pass the public exam,

com todas aquelas barreiras da sua etnia, de ser mulher, tudo isso em 1847. with|all|those|barriers|of|her|ethnicity|of|being|woman|all|that|in z|wszystkimi|tamtymi|barierami|swojej||etniczności|bycia|kobietą|kobietą|wszystko|to|w pomimo wszystkich tych barier związanych z jej etnicznością, byciem kobietą, wszystko to w 1847 roku. with all those barriers of her ethnicity, of being a woman, all of this in 1847.

E é absolutamente revolucionário, porque havia escolas para professores de ensino básico. And|is|absolutely|revolutionary|because|there were|schools|for|teachers|of|education|basic I|is|absolutely|revolutionary|because|there were|schools|for|teachers|of|education|basic I to jest absolutnie rewolucyjne, ponieważ istniały szkoły dla nauczycieli nauczania podstawowego. And it is absolutely revolutionary, because there were schools for basic education teachers.

Mas essas escolas eram todas destinadas aos rapazes. But|these|schools|were|all|intended|to the|boys Ale|te|szkoły|były|wszystkie|przeznaczone|dla|chłopców Ale te szkoły były przeznaczone tylko dla chłopców. But these schools were all intended for boys.

A maioria dos professores primários, vamos chamar assim, eram homens. The|majority|of|primary teachers|primary|let's|call|like that|were|men (nieprzetłumaczalne)|większość|(nieprzetłumaczalne)|nauczycieli|szkoły podstawowej|(nieprzetłumaczalne)|nazywać|tak|byli|mężczyznami Większość nauczycieli szkół podstawowych, nazwijmy ich tak, to byli mężczyźni. Most of the primary school teachers, let's call them that, were men.

Depois que ela passou no concurso, ela voltou para Guimarães, After|that|she|passed|in the|exam|she|returned|to|Guimarães Po|że|ona|zdała|w|egzaminie|ona|wróciła|do|Guimarães Po tym, jak zdała egzamin, wróciła do Guimarães, After she passed the exam, she returned to Guimarães,

que fica a mais ou menos uns 200 quilômetros de São Luís. which|is located|at|more|or|less|about|kilometers|from|São|Luís które|znajduje się|w|więcej|lub|mniej|około|kilometrów|od|São|Luísa które znajduje się w odległości około 200 kilometrów od São Luís. which is about 200 kilometers from São Luís.

Mas na verdade é um pouco mais longe, porque você precisa pegar um ferry boat But|in|truth|is|a|little|more|far|because|you|need|to take|a|| Ale|w|rzeczywistości|jest|trochę|więcej|dalej|daleko|ponieważ|ty|potrzebujesz|wziąć|prom|prom|łódź Ale w rzeczywistości jest to trochę dalej, ponieważ musisz wziąć prom. But actually it's a bit further, because you need to take a ferry boat

para atravessar a Baía de São Marcos, daí mais umas três horas de carro. to|cross|the|Bay|of|Saint|Mark|from there|about|a few|three|hours|of|drive aby|przejechać|przez|Zatokę|św|św|Marka|stamtąd|jeszcze|około|trzy|godziny|jazdy|samochodem Aby przeprawić się przez Zatokę Świętego Marka, a potem jeszcze około trzech godzin jazdy. to cross the Bay of San Marcos, then about three more hours by car.

E foi isso que eu fiz. And|was|that|what|I|did I|was|that|what|I|did I to właśnie zrobiłem. And that's what I did.

A casa era dessas duas, era daqui até lá naquele outro... The|house|was|of those|two|was|from here|to|there|in that|other Ta|dom|była|z tych|dwóch|była|stąd|do|tam|w tamtym| Dom był jednym z tych dwóch, był stąd do tamtego... The house was one of those two, it was from here to there in that other...

Era bem no centro, na praça. It was|right|in|the center|in|the square Było|dobrze|w|centrum|na|plac To było dokładnie w centrum, na placu. It was right in the center, in the square.

E aqui foi a placa que foi colocada naquele período. And|here|was|the|sign|that|was|placed|in that|period I||została|||||umieszczona||okresie A tutaj była tablica, która została umieszczona w tamtym okresie. And here is the plaque that was placed during that period.

Esta casa foi escola e residência de Maria Firmina dos Reis. This|house|was|school|and|residence|of|Maria|Firmina|of the|Reis Ta|dom|była|szkołą|i|rezydencją|Marii||Firmina|z|Reis Ten dom był szkołą i rezydencją Marii Firminy dos Reis. This house was the school and residence of Maria Firmina dos Reis.

Este é o Antônio Marcos, cientista social, que me recebeu lá em Guimarães, This|is|the|Antônio|Marcos|social scientist|social|who|me|received|there|in|Guimarães To|jest|ten|Antônio|Marcos|naukowiec|społeczny|który|mnie|przyjął|tam|w|Guimarães To jest Antônio Marcos, socjolog, który mnie tam przyjął w Guimarães, This is Antônio Marcos, a social scientist, who welcomed me there in Guimarães,

onde a Firmina morou e deu aula por quase toda a vida dela. where|the|Firmina||and|taught|class|for|almost|all|the|life|her gdzie|(spójnik)|Firmina||i|dała|lekcję|przez|prawie|całe|(spójnik)|życie|jej gdzie Firmina mieszkała i uczyła przez prawie całe swoje życie. where Firmina lived and taught for almost her entire life.

Aqui tinham várias fazendas, tinha um barracão que era feito para armazenar produtos, Here|there were|several|farms|there was|a|shed|that|was|made|to|store|products Tutaj|były|różne|farmy|był|jeden|magazyn|który|był|zrobiony|do|przechowywania|produkty Tutaj było wiele farm, był też magazyn, który był przeznaczony do przechowywania produktów, There were several farms here, there was a shed that was made to store products,

ela teria pedido aquele barracão, já aposentada, para lecionar, she|would have|asked|that|shed|already|retired|to|teach ona|by|poprosiła|tamten|barak|już|em emeryturze|aby|uczyć ona poprosiła o ten magazyn, już na emeryturze, aby uczyć, she would have requested that shed, already retired, to teach,

abrindo para meninos, meninas, pessoas de diversas origens sociais. opening|for|boys|girls|people|from|diverse|backgrounds|social otwierając|dla|chłopców|dziewczynek|ludzi|z|różnych|pochodzeń|społecznych otwierając go dla chłopców, dziewcząt, ludzi z różnych środowisk społecznych. opening it up for boys, girls, people from various social backgrounds.

Dizem que ela também foi pioneira no transporte escolar, They say|that|she|also|was|pioneer|in the|transportation|school Mówią|że|ona|także|była|pionierką|w|transporcie|szkolnym Mówią, że była również pionierką w transporcie szkolnym, They say she was also a pioneer in school transportation,

porque ela alugava carro de boi, ou chamava o pessoal de carro de boi, because|she|rented|cart|of|ox|or|called|the|people|by|cart|of|ox ponieważ|ona|wynajmowała|samochód|od|wołu|lub|nazywała|ten|ludzie|od|samochód|od|wołu ponieważ wynajmowała wozy zaprzęgowe, lub wzywała ludzi z wozami zaprzęgowymi, because she rented ox carts, or called the people with ox carts,

para levar os alunos para assistir aula. to|take|the|students|to|attend|class aby|zabrać|(zaimek dopełnieniowy)|uczniów|na|oglądać|lekcję aby zabrać uczniów na lekcje. to take the students to attend classes.

Uma outra coisa importante sobre a escola mista One|other|thing|important|about|the|school|mixed Jedna|inna|rzecz|ważna|o|ta|szkoła|koedukacyjna Inną ważną rzeczą o szkole mieszanej Another important thing about the mixed school

é que não era só uma questão de juntar menino e menina na mesma sala, it|that|not|was|just|one|question|of|putting together|boy|and|girl|in the|same|classroom to|że|nie|było|tylko|jedna|kwestia|o|połączenie|chłopiec|i|dziewczynka|w|tej samej|klasie to nie była tylko kwestia zebrania chłopca i dziewczynki w tej samej klasie, it's that it wasn't just a matter of putting boys and girls in the same room,

o que já foi muito disruptivo para a época. what|that|already|was|very|disruptive|for|the|time co|co|już|było|bardzo|disruptywne|dla|tej|epoki co w tamtych czasach było bardzo rewolucyjne. which was already very disruptive for the time.

A criação de uma sala de aula mista naquela época The|creation|of|a|classroom|of|instruction|mixed|at that|time (nieprzetłumaczalne)|stworzenie|(przyimek)|(nieprzetłumaczalne)|sala|(przyimek)|lekcyjna|mieszana|w tamtym|czasie Utworzenie klasy mieszanej w tamtych czasach The creation of a mixed classroom at that time

implicava uma coisa que é absolutamente nova, implied|one|thing|that|is|absolutely|new implikowała|jedna|rzecz|która|jest|absolutnie|nowa implikowało coś, co było absolutnie nowe, implied something that is absolutely new,

que é fornecer a meninas e meninos o mesmo conteúdo. that|is|to provide|to|girls|and|boys|the|same|content co|jest|dostarczenie|do|dziewczynki|i|chłopcy|to|ten sam|materiał co to znaczy dostarczać dziewczętom i chłopcom tę samą treść. that is to provide girls and boys with the same content.

De novo, o professor Eduardo de Assis Duarte. Again|new|the|professor|Eduardo|of|Assis|Duarte Z|nowu|profesor||Eduardo|z|Assis|Duarte Znowu, profesor Eduardo de Assis Duarte. Again, Professor Eduardo de Assis Duarte.

Isso era absolutamente revolucionário para a época, This|was|absolutely|revolutionary|for|the|time To|było|absolutnie|rewolucyjne|dla|tej|epoki To było absolutnie rewolucyjne jak na tamte czasy, This was absolutely revolutionary for the time,

já que o currículo da educação feminina already|that|the|curriculum|of|education|female już|że|ten|program|z|edukacja|kobiet ponieważ program nauczania dla kobiet since the curriculum of female education

mal passava das primeiras letras e das primeiras operações aritméticas, barely|passed|the|first|letters|and|the|first|operations|arithmetic barely|passed|the|first|letters|and|the|first|operations|arithmetic ledwo zaczynała od pierwszych liter i pierwszych działań arytmetycznych, barely covered the basics of reading and the first arithmetic operations,

e incluía bordado, música e tudo mais que fosse necessário and|included|embroidery|music|and|everything|else|that|was|necessary i|zawierał|haft|muzyka|i|wszystko|więcej|co|byłoby|potrzebne a obejmowała haft, muzykę i wszystko inne, co było potrzebne and included embroidery, music, and everything else that was necessary

a uma futura mãe de família daquela época. to|a|future|mother|of|family|from that|time do|jedna|przyszła|matka|rodziny|rodzina|tamtej|epoce przyszłej matce rodziny tamtych czasów. for a future housewife of that time.

Desde muito tempo no Brasil, os currículos eram diferenciados Since|a long|time|in|Brazil|the|curricula|were|differentiated Od|bardzo|dawna|w|Brazylii|te|programy nauczania|były|zróżnicowane Od bardzo dawna w Brazylii programy nauczania były zróżnicowane For a long time in Brazil, the curricula were differentiated

de acordo com o sexo da criança. according|to|with|the|sex|of|child zgodnie|z|z|płcią|dziecka|dziecka|dziecka zgodnie z płcią dziecka. according to the child's gender.

Meninas praticamente eram educadas só para serem donas de casa e nada mais. Girls|practically|were|educated|only|to|be|owners|of|house|and|nothing|more Dziewczynki|praktycznie|były|edukowane|tylko|aby|być|właścicielkami|domu||i|nic|więcej Dziewczynki praktycznie były edukowane tylko po to, aby zostać gospodyniami domowymi i niczym więcej. Girls were practically educated only to be housewives and nothing more.

Isso as que podiam estudar, que como a gente viu, This|those|who|could|study|as|how|we|people|saw To|ci|którzy|mogli|uczyć się|co|jak|my|ludzie|widział To te, które mogły się uczyć, co jak widzieliśmy, Those who could study, which as we saw,

não era o caso do curso de educação feminina. not|was|the|case|of|course|of|education|feminine nie|był|ten|przypadek|kursu|||edukacji|kobiecej nie dotyczyło kursu edukacji kobiet. was not the case for the course of female education.

E de toda a população. And|of|all|the|population I|z|cała||populacja I z całej populacji. And of the entire population.

Eu sou a professora Cláudia Cristina Rodrigues da Silva. I|am|the|teacher|Cláudia|Cristina|Rodrigues|of the|Silva Ja|jestem|nauczycielką|profesor|Cláudia|Cristina|Rodrigues|z|Silva Jestem nauczycielką Cláudią Cristiną Rodrigues da Silva. I am Professor Cláudia Cristina Rodrigues da Silva.

Sou professora de língua portuguesa I am|teacher|of|language|Portuguese Jestem|nauczycielką|języka|portugalskiego|portugalskim Jestem nauczycielką języka portugalskiego. I am a Portuguese language teacher.

do Centro de Ensino Nossa Senhora da Asunção, em Guimarães. of|Center|of|Education|Our|Lady|of the|Assumption|in|Guimarães z|Centrum|nauczania|Edukacji|Nasza|Pani|z|Asuncji|w|Guimarães w Centrum Edukacyjnym Nossa Senhora da Asunção w Guimarães. At the Nossa Senhora da Asunção Teaching Center, in Guimarães.

Não faz muito tempo que a gente desenvolve um trabalho Not|has|much|time|since|we|people|develops|a|work Nie|minęło|dużo|czasu|który|my|ludzie|rozwija|jedną|pracę Nie minęło dużo czasu, odkąd rozwijamy pracę It hasn't been long since we started working

voltado para falar da professora Maria Firmina. focused|on|talking|about|teacher|Maria|Firmina skierowany|do|mówienia|o|nauczycielka|Maria|Firmina skierowaną na opowiadanie o nauczycielce Marii Firminie. focused on talking about Professor Maria Firmina.

Porque o que nós tínhamos de material sobre Maria Firmina era muito pouco. Because|the|what|we|had|of|material|about|Maria|Firmina|was|very|little Ponieważ|to|co|my|mieliśmy|z|materiał|o|Maria|Firmina|było|bardzo|mało Ponieważ to, co mieliśmy na temat Marii Firminy, było bardzo małe. Because the material we had about Maria Firmina was very little.

Até porque os nossos livros nem falam quase de mulheres. Even|because|our|our|books|not even|talk|almost|about|women Aż|ponieważ|nasze|nasze|książki|nawet|mówią|prawie|o|kobietach Tym bardziej, że nasze książki prawie w ogóle nie mówią o kobietach. Especially since our books hardly mention women.

É verdade. Os escritores são todos homens. It|is true|The|writers|are|all|men To jest|prawda|Ci|pisarze|są|wszyscy|mężczyznami To prawda. Wszyscy pisarze to mężczyźni. It's true. All writers are men.

Todos homens e brancos. All|men|and|white Wszyscy|mężczyźni|i|biali Wszyscy mężczyźni i biali. All men and white.

E brancos. A gente não vê a mulher. And|whites|We|people|not|sees|the|woman I|biali|My|ludzie|nie|widzi|ta|kobieta I biali. Nie widzimy kobiet. And white. We don't see women.

Eu estudei literatura, me formei aqui, nunca estudei numa mulher. I|studied|literature|myself|graduated|here|never|studied|in a|woman Ja|studiowałem|literaturę|mnie|ukończyłem|tutaj|nigdy|studiowałem|w|kobietę Studiowałem literaturę, ukończyłem tutaj, nigdy nie uczyłem się od kobiety. I studied literature, graduated here, never studied a woman.

E para os alunos daqui de Guimarães, saber que teve essa intelectual que morou aqui, And|for|the|students|from here|of|Guimarães|to know|that|had|that|intellectual|who|lived|here I|dla|uczniów|uczniów|stąd|z|Guimarães|wiedzieć|że|miał|ta|intelektualistka|która|mieszkała|tutaj A dla uczniów tutaj w Guimarães, wiedza o tym, że mieszkała tu ta intelektualistka, And for the students here in Guimarães, knowing that there was this intellectual who lived here,

que escreveu um romance abolicionista totalmente à frente do seu tempo, that|wrote|a|novel|abolitionist|totally|ahead|of|of|his|time który|napisał|powieść|powieść|abolicjonistyczna|całkowicie|w|przed|swoim||czasem która napisała powieść abolicjonistyczną całkowicie wyprzedzającą swoje czasy, who wrote an abolitionist novel completely ahead of her time,

que diferença faz para eles? Como você sente isso? what|difference|does|for|them|How|you|feel|that jaka|różnica|robi|dla|nich|Jak|ty|czujesz|to jaką różnicę to dla nich robi? Jak to odczuwasz? what difference does it make for them? How do you feel about that?

É uma diferença muito grande porque eles se identificam. It|a|difference|very|large|because|they|themselves|identify To jest|jedna|różnica|bardzo|duża|ponieważ|oni|się|identyfikują To bardzo duża różnica, ponieważ się identyfikują. It makes a very big difference because they identify with it.

Porque nós temos muitas comunidades quilombolas e os nossos alunos Because|we|have|many|communities|quilombola|and|the|our|students Ponieważ|my|mamy|wiele|społeczności|quilombola|i|ci|nasi|uczniowie Ponieważ mamy wiele społeczności quilombolas, a nasi uczniowie Because we have many quilombola communities and our students

vêm dessas comunidades. Então ter alguém como referência nacional e até mundial come|from those|communities|So|having|someone|as|reference|national|and|even|global przychodzą|z tych|społeczności|Więc|mieć|kogoś|jako|wzór|krajowy|i|nawet|światowy pochodzą z tych społeczności. Dlatego posiadanie kogoś jako odniesienia na poziomie krajowym, a nawet światowym come from these communities. So having someone as a national and even global reference

para eles é assim. Eles se sentem valorizados. for|them|is|like this|They|themselves|feel|valued dla|oni|jest|tak|Oni|się|czują|doceniani jest dla nich ważne. Czują się doceniani. for them is like this. They feel valued.

Porque Maria Firmina Negra morou em Guimarães e para os alunos Because|Maria|Firmina|Black|lived|in|Guimarães|and|for|the|students Ponieważ|Maria|Firmina|Negra|mieszkała|w|Guimarães|i|dla|(zaimek określony)|uczniów Ponieważ Maria Firmina Negra mieszkała w Guimarães i dla uczniów Because Maria Firmina Negra lived in Guimarães and for the students

eles se sentem valorizados, importantes. they|themselves|feel|valued|important oni|się|czują|doceniani|ważni czują się doceniani, ważni. they feel valued, important.

Ainda mais que as famílias daqui todas são afrodescendentes. Even|more|than|the|families|from here|all|are|Afro-descendant Jeszcze|bardziej|niż|te|rodziny|stąd|wszystkie|są|afrodescendenci Tym bardziej, że wszystkie rodziny stąd są afrodescendenci. Even more so because all the families here are Afro-descendant.

Tem muita comunidade quilombola nessa região entre São Luís e Guimarães. There is|a lot of|community|quilombola|in this|region|between|Saint|Louis|and|Guimarães Jest|wiele|społeczność|quilombola|w tym|regionie|między|São|Luís|i|Guimarães W tym regionie między São Luís a Guimarães jest wiele społeczności quilombola. There are many quilombola communities in this region between São Luís and Guimarães.

E aqui fica, por exemplo, Alcântara, onde centenas de comunidades quilombolas And|here|is located|for|example|Alcântara|where|hundreds|of|communities|quilombola I|here|is located|for|example|Alcântara|where|hundreds|of|communities|quilombola A tutaj znajduje się na przykład Alcântara, gdzie setki społeczności quilombola. And here is, for example, Alcântara, where hundreds of quilombola communities

estão lutando contra a instalação do Centro de Lançamento de Alcântara, are|fighting|against|the|installation|of|Center|of|Launch|of|Alcântara są|walczą|przeciwko|(rodzajnik)|budowie|(rodzajnik)|Centrum|(rodzajnik)|Wystrzelenia|(rodzajnik)|Alcântara walczą przeciwko budowie Centrum Startowego w Alcântara, are fighting against the installation of the Alcântara Launch Center,

um complexo da Força Aérea Brasileira construído durante a ditadura militar a|complex|of|Air|Force|Brazilian|built|during|the|dictatorship|military jeden|kompleks|Siły Powietrznej|Powietrzna|Siły|Brazylijskiej|zbudowany|w czasie|dyktatury|dyktatury|wojskowej kompleksu Sił Powietrznych Brazylii zbudowanego podczas dyktatury wojskowej a complex of the Brazilian Air Force built during the military dictatorship

e que foi foco de um acordo assinado entre o Bolsonaro e o Donald Trump em 2019. and|that|was|focus|of|an|agreement|signed|between|the|Bolsonaro|and|the|Donald|Trump|in i|który|był|przedmiot|um|jeden|um|podpisany|między|ten|Bolsonaro|i|ten|Donald|Trump|w i który był przedmiotem umowy podpisanej między Bolsonaro a Donaldem Trumpem w 2019 roku. and which was the focus of an agreement signed between Bolsonaro and Donald Trump in 2019.

Para que não haja mais remoções dessas famílias, In order|that|not|there are|more|removals|of these|families Aby|(spójnik)|nie|było|więcej|usunięcia|tych|rodzin Aby nie było więcej usunięć tych rodzin, So that there are no more removals of these families,

as comunidades têm resistido há anos no judiciário, inclusive em tribunais internacionais. the|communities|have|resisted|for|years|in|judiciary|including|in|courts|international te|wspólnoty|mają|opierały się|przez|lata|w|sądownictwie|włącznie|w|sądach|międzynarodowych Społeczności opierały się przez lata w sądownictwie, w tym w sądach międzynarodowych. the communities have resisted for years in the judiciary, including in international courts.

E a base para uma dessas ações foi a pesquisa e o livro desse cara. And|the|basis|for|one|of these|actions|was|the|research|and|the|book|of this|guy I|the|podstawa|dla|jednej|tych|działań|była|ta|badania|i|ta|książka|tego|faceta A podstawą jednej z tych spraw były badania i książka tego gościa. And the basis for one of these actions was the research and the book of this guy.

Bom, meu nome é Davi Pereira Júnior, mas aqui dentro do território todo mundo me chama de Júnior. Well|my|name|is|Davi|Pereira|Júnior|but|here|inside|of|territory|everyone|world|me|calls|by|Júnior Dobrze|moje|imię|jest|Davi|Pereira|Júnior|ale|tutaj|wewnątrz|z|terytorium|wszyscy|ludzie|mnie|nazywa|Júnior| Cóż, nazywam się Davi Pereira Júnior, ale tutaj na terenie wszyscy nazywają mnie Júnior. Well, my name is Davi Pereira Júnior, but here in the territory everyone calls me Júnior.

Onde eu fui crescido, socializado com as pessoas, eu sou nascido e criado aqui no Itamatatiwa. Where|I|was|raised|socialized|with|the|people|I|am|born|and|raised|here|in the|Itamatatiwa Gdzie|ja|byłem|wychowany|socjalizowany|z|te|ludźmi|ja|jestem|urodzony|i|wychowany|tutaj|w|Itamatatiwa Gdzie dorastałem, socjalizowałem się z ludźmi, urodziłem się i wychowałem tutaj w Itamatatiwa. Where I was raised, socialized with people, I was born and raised here in Itamatatiwa.

Itamatatiwa é o nome da comunidade quilombola, quer dizer, terra, água e peixe. Itamatatiwa|is|the|name|of|community|quilombola|wants|to say|land|water|and|fish Itamatatiwa|jest|(rodzajnik męski)|nazwa|(rodzajnik żeński)|wspólnota|quilombola|(czasownik modalny)|powiedzieć|ziemia|woda|i|ryba Itamatatiwa to nazwa społeczności quilombola, co oznacza ziemię, wodę i ryby. Itamatatiwa is the name of the quilombola community, which means land, water, and fish.

Depois de estudar os primeiros anos todos na comunidade, After|of|studying|the|first|years|all|in the|community Po||nauczania||pierwsze|lata|wszyscy|w|społeczności Po ukończeniu pierwszych lat nauki w społeczności, After studying all the early years in the community,

o Davi fez graduação em História, mestrado em Antropologia the|Davi|completed|undergraduate degree|in|History|master's degree|in|Anthropology (nie tłumaczone)|Davi|ukończył|studia licencjackie|w|Historii|studia magisterskie|w|Antropologii Davi ukończył studia licencjackie z historii, magisterium z antropologii Davi graduated in History, earned a master's degree in Anthropology

e depois doutorado nos Estados Unidos em estudos da América Latina e da diáspora africana. and|after|PhD|in the|States|United|in|studies|of the|America|Latin|and|of the|diaspora|African i|potem|doktorat|w|Stany|Zjednoczone|w|studia|z|Ameryka|Łacińska|i|z|diasporą|afrykańską a następnie doktorat w Stanach Zjednoczonych w zakresie studiów nad Ameryką Łacińską i diasporą afrykańską. and then a doctorate in the United States in Latin American studies and African diaspora.

Os pais vinham e construíam a escola para poder os filhos estudarem, The|parents|came|and|built|the|school|so that|their|the|children|study Rodzice|rodzice|przychodzili|i|budowali|tę|szkołę|aby|mogli|ich|dzieci|uczyć się Rodzice przychodzili i budowali szkołę, aby ich dzieci mogły się uczyć, The parents came and built the school so that their children could study,

porque a prefeitura nunca tinha ligado fazer o prédio, por exemplo, de alvenaria. because|the|city hall|never|had|called|to build|the|building|for|example|of|masonry dlaczego|i|urząd miejski|nigdy|miał|połączył|zbudować|ten|budynek|na|przykład|z|cegły ponieważ gmina nigdy nie zleciła budowy budynku, na przykład murowanego. because the city hall had never bothered to build a brick building, for example.

Então a escola era aqui. So|the|school|was|here Więc|ta|szkoła|była|tutaj Więc szkoła była tutaj. So the school was here.

Era uma escola de taipa que tinha mais ou menos aí uns quatro metros de frente com uns oito de fundo. It was|a|school|made of|adobe|that|had|more|or|less|about|about|four|meters|of|front|with|about|eight|of|depth Była|jedna|szkoła|z|gliny|która|miała|więcej|lub|mniej|tam|około|cztery|metrów|z|przodu|z|około|osiem|z|tyłu Była to szkoła z gliny, która miała mniej więcej cztery metry szerokości i osiem metrów głębokości. It was a mud school that was about four meters wide and eight meters deep.

Era uma sala, né, que tinha cadeira de madeira. It was|a|room|right|that|had|chair|of|wood Była|jeden|sala|prawda|która|miała|krzesło|z|drewna To była sala, prawda, która miała drewniane krzesła. It was a room, right, that had wooden chairs.

Tinha aí umas 20, 25 cadeiras de madeira e tinha um quadro negro lá atrás. There were|about|around|chairs|of|wood|and|there was|a|board|black|back|there Było|tam|około|krzeseł|z|drewna|i|było|jeden|tablica|czarna|tam|z tyłu Było tam około 20, 25 drewnianych krzeseł i z tyłu była tablica. There were about 20, 25 wooden chairs and there was a blackboard at the back.

Ela era coberta de palha, né, e tapada de barro, o chão batido também de barro. She|was|covered|with|straw|right|and|covered|with|mud|the|ground|beaten|also|with|mud Ona|była|pokryta|słomą|słoma|prawda|i|przykryta|gliną|glina|podłoga|podłoga|ubita|także|z|gliny Była pokryta słomą, prawda, i przykryta gliną, podłoga również była ubita gliną. It was covered with straw, right, and plastered with clay, the floor was also packed clay.

Na época do Davi, essa escola ia só até a terceira série. At|the time|of|David|that|school|went|only|up to|the|third|grade W|czas|Davi|Dawid|ta|szkoła|chodziła|tylko|do|do|trzeciej|klasy W czasach Dawida ta szkoła kończyła się tylko na trzeciej klasie. At the time of Davi, this school only went up to the third grade.

Então, para seguir os estudos, precisava ir até a cidade de Alcântara, So|to|continue|the|studies|needed|to go|to|the|city|of|Alcântara Więc|aby|kontynuować|te|studia|musiałem|jechać|do|do|miasta|z|Alcântara Więc, aby kontynuować naukę, musiałem udać się do miasta Alcântara, So, to continue my studies, I needed to go to the city of Alcântara,

que fica a uns 60 quilômetros de Itamatatiwa. which|is located|about|around|kilometers|from|Itamatatiwa które|znajduje się|w|około|kilometrów|od|Itamatatiwa które znajduje się około 60 kilometrów od Itamatatiwa. which is about 60 kilometers from Itamatatiwa.

Precisava ir e voltar todo dia, mas não tinha transporte público escolar. Needed|to go|and|to return|every|day|but|not|had|transportation|public|school Musiałem|jechać|i|wracać|codziennie|dzień|ale|nie|miał|transport|publiczny|szkolny Musiałem jeździć tam i z powrotem codziennie, ale nie było transportu publicznego dla uczniów. I had to go and come back every day, but there was no school public transport.

Daí tinha a outra opção. Then|there was|the|other|option Stąd|miała|inna|inna|opcja Więc miałem inną opcję. Then there was the other option.

Terminar a terceira série e ficar fazendo a terceira série, repetindo, repetindo, repetindo, repetindo, repetindo. Finish|the|third|grade|and|stay|doing|the|third|grade|repeating|repeating|repeating|repeating|repeating Zakończyć|trzecią||klasę|i|zostać|ucząc się|trzecią||klasę|powtarzając|powtarzając|powtarzając|powtarzając|powtarzając Skończyć trzecią klasę i wciąż powtarzać trzecią klasę, powtarzając, powtarzając, powtarzając, powtarzając, powtarzając. Finish the third grade and keep doing the third grade, repeating, repeating, repeating, repeating, repeating.

No meu caso, eu repeti três vezes. In|my|case|I|repeated|three|times W|mój|przypadku|ja|powtórzyłem|trzy|razy W moim przypadku powtórzyłem to trzy razy. In my case, I repeated three times.

A maioria das pessoas acabavam desistindo, porque a escola perde a graça. The|majority|of the|people|ended up|giving up|because|the|school|loses|the|fun A|większość|(artykuł z rzeczownikiem)|ludzi|kończyli|rezygnować|ponieważ|(artykuł z rzeczownikiem)|szkoła|traci|(artykuł z rzeczownikiem)|radość Większość ludzi w końcu rezygnowała, ponieważ szkoła traci swój urok. Most people ended up giving up because school loses its charm.

É como se vocês acordassem de manhã e repetissem todo o seu dia um déjà vu, que você faz isso todo ano. It|like|if|you (plural)|woke up|in|the morning|and|repeated|every|the|your|day|a|déjà|vu|that|you|do|this|every|year To jest|jak|jeśli|wy|obudzili się|w|rano|i|powtarzaliby|cały|ten|wasz|dzień|jeden|déjà|vu|że|ty|robisz|to|co|rok To tak, jakbyście budzili się rano i powtarzali cały swój dzień w déjà vu, które robicie co roku. It's like you wake up in the morning and repeat your whole day in a déjà vu, that you do this every year.

E eu acho que muito da minha não desistir do processo de educação também teve pelo fato da minha mãe ser professora, né? And|I|think|that|much|of|my|not|to give up|of|process|of|education|also|had|by the|fact|of|my|mother|to be|teacher|right I|I|think|that|much|of|my|not|to give up|of|process|of|education|also|had|by the|fact|of|my|mother|to be|teacher|right I myślę, że wiele z tego, że nie zrezygnowałem z procesu edukacji, wynikało z faktu, że moja mama była nauczycielką, prawda? And I think that a lot of my not giving up on the education process also had to do with the fact that my mother was a teacher, right?

Então isso me abriu a possibilidade de continuar na escola e também dela não deixar que eu me evadisse da escola. So|this|to me|opened|the|possibility|of|continuing|in the|school|and|also|her|not|to let|that|I|to me|dropped out|from the|school Więc|to|mnie|otworzyło|możliwość|możliwość|do|kontynuować|w|szkole|i|także|jej|nie|pozwolić|żebym|ja|mnie|uciekał|z|szkoły To otworzyło mi możliwość kontynuowania nauki w szkole, a także sprawiło, że nie pozwoliła mi uciec ze szkoły. So this opened up the possibility for me to continue in school and also for her not to let me drop out of school.

A mãe do Davi era professora dessa escola da comunidade. The|mother|of|Davi|was|teacher|of that|school|of the|community Matka|matka|Davi|Davi|była|nauczycielką|tej|szkoły|z|społeczności Mama Dawida była nauczycielką w tej szkole w społeczności. Davi's mother was a teacher at that community school.

Qual era o nome dela? What|was|the|name|her Jaki|był|ten|imię|jej Jak miała na imię? What was her name?

Maria Tereza de Jesus Pereira. Maria|Tereza|of|Jesus|Pereira Maria|Teresa|z|Jezus|Pereira Maria Tereza de Jesus Pereira. Maria Tereza de Jesus Pereira.

Ela nasceu aqui? She|was born|here Ona|urodziła się|tutaj Czy ona urodziła się tutaj? Did she born here?

Ela nasceu aqui. She|was born|here Ona|urodziła się|tutaj Ona urodziła się tutaj. She was born here.

Essas formas de organização eram bem interessantes, né? These|forms|of|organization|were|quite|interesting|right Te|formy|organizacji|organizacji|były|dość|interesujące|prawda Te formy organizacji były dość interesujące, prawda? These forms of organization were quite interesting, right?

Porque aí você se organiza em torno da escola também, né? Because|then|you|reflexive pronoun|organize|around|the|of|school|also|right Bo|wtedy|ty|się|organizujesz|wokół|szkoły|z|szkoła|też|prawda Bo wtedy organizujesz się wokół szkoły, prawda? Because then you organize yourself around the school too, right?

Porque a escola também é um movimento de mobilização da comunidade no sentido de as pessoas terem a consciência. Because|the|school|also|is|a|movement|of|mobilization|of the|community|in the|sense|of|the|people|to have|the|awareness Ponieważ|(artykuł określony)|szkoła|również|jest|(artykuł nieokreślony)|ruch|(przyimek)|mobilizacji|(przyimek)|społeczności|w|sensie|(przyimek)|(artykuł określony)|ludzie|mieli|(artykuł określony)|świadomość Bo szkoła jest również ruchem mobilizacyjnym społeczności w kierunku uświadomienia ludzi. Because the school is also a movement to mobilize the community in the sense of people becoming aware.

Pessoas que nunca foram à escola, por exemplo, que nunca tiveram a oportunidade de ir à escola, People|who|never|were|to the|school|for|example|who|never|had|the|opportunity|to|go|to the|school Ludzie|którzy|nigdy|byli|do|szkoły|na|przykład|którzy|nigdy|mieli|do|możliwość|do|pójścia|do|szkoły Ludzie, którzy nigdy nie byli w szkole, na przykład, którzy nigdy nie mieli okazji pójść do szkoły, People who have never been to school, for example, who never had the opportunity to go to school,

mas tinham consciência da necessidade dos filhos poderem estudar. but|they had|awareness|of the|necessity|of the|children|to be able to|study ale|mieli|świadomość|o|potrzeba|ich|dzieci|móc|uczyć się ale mieli świadomość potrzeby, aby ich dzieci mogły się uczyć. but were aware of the need for their children to be able to study.

Isso fazia com que, por exemplo, o processo de construção de escola fosse um processo que as pessoas se engajavam. This|made|with|that|for|example|the|process|of|construction|of|school|was|a|process|that|the|people|themselves|engaged To|sprawiało|z|że|na|przykład|ten|proces|budowy|budowy|szkoły|szkoły|był|jednym|procesem|który|ludzie|ludzie|się|angażowali To sprawiało, że na przykład proces budowy szkoły był procesem, w który ludzie się angażowali. This made it so that, for example, the process of building a school was a process that people engaged in.

Histórias de superação, contar essas histórias carregam um risco. Stories|of|overcoming|to tell|these|stories|carry|a|risk Historie|o|przezwyciężenia|opowiadanie|te|historie|niosą|ryzyko|ryzyko Historie przezwyciężenia, opowiadanie tych historii niesie ze sobą ryzyko. Stories of overcoming, telling these stories carries a risk.

O risco de cair no discurso raso da meritocracia. The|risk|of|falling|into|discourse|shallow|of the|meritocracy The|risk|of|falling|into|discourse|shallow|of the|meritocracy Ryzyko popadnięcia w płytką narrację o meritokracji. The risk of falling into the shallow discourse of meritocracy.

Como se esses casos, que são a exceção, fossem a resposta para tudo. As|if|those|cases|that|are|the|exception|were|the|answer|to|everything Jak|by|te|przypadki|które|są|wyjątkiem|wyjątkiem|były|odpowiedzią|odpowiedzią|na|wszystko Jakby te przypadki, które są wyjątkiem, były odpowiedzią na wszystko. As if these cases, which are the exception, were the answer to everything.

Como se todos os anos de impedimento de acesso ao ensino antes da abolição As|if|all|the|years|of|impediment|of|access|to the|education|before|of the|abolition Jak|się|wszystkie|(rodzajnik)|lata|(przyimek)|ograniczenie|(przyimek)|dostęp|do|edukacji|przed|(przyimek)|zniesieniem Jakby wszystkie lata ograniczeń dostępu do edukacji przed zniesieniem As if all the years of access denial to education before abolition

e todos os anos de ensino precarizado e preconceituoso depois da abolição, and|all|the|years|of|education|precarious|and|prejudiced|after|of the|abolition i|wszystkie|(rodzajnik określony)|lata|nauczania|edukacji|prekaryzowanej|i|uprzedzony|po|(rodzajnik określony)|abolicji i wszystkie lata edukacji w trudnych warunkach i pełnej uprzedzeń po zniesieniu, and all the years of precarious and prejudiced education after abolition,

como se tudo isso pudesse ser resolvido se as pessoas tivessem força de vontade. as|if|all|this|could|be|resolved|if|the|people|had|will|of|will jak|jeśli|wszystko|to|mogło|być|rozwiązane|jeśli|te|ludzie|miałyby|siłę|woli|woli jakby to wszystko mogło zostać rozwiązane, gdyby ludzie mieli wolę. as if all of this could be resolved if people had willpower.

Se fossem mais como Cosme, como a Firmina, como a mãe do Davi. If|were|more|like|Cosme|like|the|Firmina|like|the|mother|of|Davi Gdyby|byli|bardziej|jak|Cosme|jak|matka|Firmina|jak|matka|matka|od|Davi Gdyby byli bardziej jak Kosma, jak Firmina, jak matka Dawida. If they were more like Cosme, like Firmina, like Davi's mother.

O que eu vou dizer agora é uma obviedade, mas a gente precisa lembrar. What|(relative pronoun)|I|will|say|now|is|an|obviousness|but|we|people|need|to remember Co|(zaimek pytający)|ja|pójdę|powiedzieć|teraz|jest|(rodzajnik nieokreślony)|oczywistość|ale|(rodzajnik określony)|my|potrzebuje|pamiętać To, co teraz powiem, jest oczywiste, ale musimy o tym pamiętać. What I am going to say now is an obvious thing, but we need to remember.

Educação é um dever do Estado para todos os seus cidadãos. Education|is|a|duty|of|State|for|all|the|its|citizens Edukacja|jest|jednym|obowiązkiem|państwa|państwa|dla|wszystkich|jego|swoich|obywateli Edukacja jest obowiązkiem państwa wobec wszystkich jego obywateli. Education is a duty of the State to all its citizens.

E para quem ainda cai na balela da meritocracia, And|for|those|still|falls|into|nonsense|of|meritocracy I|for|who|still|falls|in|nonsense|of|meritocracy A dla tych, którzy wciąż wierzą w mit meritokracji, And for those who still fall for the myth of meritocracy,

você lembra, porque a gente falou sobre isso no segundo episódio, you|remember|because|we|talked|about|this|in|the|second|episode ty|pamiętasz|ponieważ|my|ludzie|rozmawialiśmy|o|to|w|drugim|odcinku pamiętasz, bo rozmawialiśmy o tym w drugim odcinku, you remember, because we talked about this in the second episode,

quem que realmente trabalhou e se esforçou para produzir todas as riquezas do Brasil. who|that|really|worked|and|himself|strived|to|produce|all|the|riches|of|Brazil kto|naprawdę|naprawdę|pracował|i|się|starał się|aby|wyprodukować|wszystkie|te|bogactwa|z|Brazylii kto naprawdę pracował i starał się, aby wyprodukować wszystkie bogactwa Brazylii. who really worked and strived to produce all the wealth of Brazil.

Para possibilitar que filhos de brancos pudessem fazer faculdade até fora do país. To|enable|that|children|of|white people|could|attend|college|even|outside|of|country Aby|umożliwić|aby|dzieci|białych||mogli|uczęszczać|studia|nawet|za|z|kraju Aby umożliwić białym dzieciom studiowanie nawet za granicą. To enable the children of white people to attend college even abroad.

Para gerar as heranças que hoje pagam a educação dos descendentes desses senhores. To|generate|the|inheritances|that|today|pay|the|education|of the|descendants|of these|gentlemen Aby|wygenerować|te|spadki|które|dzisiaj|płacą|edukację||tych|potomków|tych|panów Aby wygenerować dziedzictwa, które dziś opłacają edukację potomków tych panów. To generate the inheritances that today pay for the education of the descendants of these gentlemen.

Força de vontade, esforço, luta, mérito. Willpower|of|effort|struggle|merit|merit Siła|(przyimek)|wola|wysiłek|walka|zasługa Wola, wysiłek, walka, zasługi. Willpower, effort, struggle, merit.

Nada disso nunca faltou para as pessoas negras no Brasil. None|of this|ever|was lacking|for|the|people|black|in|Brazil Nic|z tego|nigdy|brakowało|dla|te|ludzie|czarnoskóre|w|Brazylii Nic nigdy nie brakowało czarnoskórym ludziom w Brazylii. None of this has ever been lacking for black people in Brazil.

Se não fosse por tudo isso, nós hoje nem estaríamos aqui. If|not|were|for|all|this|we|today|even|would be|here Jeśli|nie|byłoby|za|wszystko|to|my|dzisiaj|nawet|bylibyśmy|tutaj Gdyby nie to wszystko, dzisiaj nawet by nas tu nie było. If it weren't for all of this, we wouldn't even be here today.

Porque o que o Estado brasileiro queria, depois que foi obrigado a acabar com a escravidão Because|the|what|the|State|Brazilian|wanted|after|that|was|forced|to|end|with|the|slavery Ponieważ|(zaimek wskazujący)|to co|(zaimek wskazujący)|państwo|brazylijskie|chciało|po|(spójnik)|zostało|zmuszone|do|zakończyć|z|(zaimek wskazujący)|niewolnictwo Ponieważ to, czego chciało brazylijskie państwo, po tym jak zostało zmuszone do zniesienia niewolnictwa Because what the Brazilian state wanted, after it was forced to end slavery

e que não via mais valor nenhum na parcela negra da sua população, and|that|no|saw|more|value|any|in the|part|black|of|its|population i|że|nie|widział|więcej|wartość|żaden|w|część|czarna|z|jej|populacja i nie widziało już żadnej wartości w czarnej części swojej populacji, and no longer saw any value in the black portion of its population,

o que o Estado brasileiro queria, como ainda quer, é eliminar essa parcela da população. what|that||State|Brazilian|wanted|as|still|wants||to eliminate|that|segment|of|population co|co||państwo|brazylijskie|chciało|jak|nadal|chce||wyeliminować|ta|część|z|populacji Czego chciało państwo brazylijskie, jak wciąż chce, to wyeliminować tę część populacji. What the Brazilian state wanted, as it still wants, is to eliminate this portion of the population.

Mas a gente está aqui, mais da metade da população. Maioria. But|we|people|are|here|more|of|half|of|population|Majority Ale|(nieprzetłumaczalne)|ludzie|jest|tutaj|więcej|(przyimek)|połowa|(przyimek)|populacji|Większość Ale my tu jesteśmy, ponad połowa populacji. Większość. But we are here, more than half of the population. Majority.

E o próprio Quirino, este projeto, é um resultado direto dessas pessoas que nunca desistiram de lutar. And|the|very|Quirino|this|project|is|a|result|direct|of those|people|who|never|gave up|of|fighting I|the|very|Quirino|this|project|is|a|result|direct|of those|people|who|never|gave up|from|fighting A sam Quirino, ten projekt, jest bezpośrednim wynikiem tych ludzi, którzy nigdy nie przestali walczyć. And Quirino himself, this project, is a direct result of those people who never gave up fighting.

E está na hora de você entender por que o projeto tem este nome. And|is|in the|time|for|you|to understand|why|that|the|project|has|this|name I|jest|na|pora|żeby|ty|zrozumieć|dlaczego|że|ten|projekt|ma|to|imię I nadszedł czas, abyś zrozumiał, dlaczego projekt ma tę nazwę. And it's time for you to understand why the project has this name.

Em 1851, nasceu um menino em Santo Amaro da Purificação, na Bahia. In|was born|a|boy|in|Santo|Amaro|of the|Purification|in|Bahia W|urodził się|jeden|chłopiec|w|Święty|Amaro|z|Oczyszczenia|w|Bahia W 1851 roku urodził się chłopiec w Santo Amaro da Purificação, w Bahia. In 1851, a boy was born in Santo Amaro da Purificação, Bahia.

Ele ficou órfão aos quatro anos de idade. He|became|orphan|at|four|years|of|age On|stał się|sierotą|w wieku|czterech|lat|od|życia Został osierocony w wieku czterech lat. He became an orphan at the age of four.

Os pais morreram de uma epidemia de cólera que atingiu o sertão baiano. The|parents|died|from|an|epidemic|of|cholera|that|hit|the|hinterland|Bahian Rodzice|rodzice|umarli|z|jedna|epidemia|cholery|cholera|która|dotknęła|region|sertão|bahijski Rodzice zmarli na epidemię cholery, która dotknęła sertão baiano. His parents died from a cholera epidemic that hit the Bahian hinterland.

O menino, que era livre, foi levado para Salvador e entregue para um tutor. The|boy|who|was|free|was|taken|to|Salvador|and|delivered|to|a|tutor The|boy|who|was|free|was|taken|to|Salvador|and|delivered|to|a|tutor Chłopiec, który był wolny, został zabrany do Salvadoru i oddany pod opiekę tutora. The boy, who was free, was taken to Salvador and handed over to a guardian.

O Manuel Correa Garcia, que é o tutor dele, The|Manuel|Correa|Garcia|who|is|the|tutor|of him Manuel|Correa|Garcia||który|jest|jego|opiekun| Manuel Correa Garcia, który jest jego opiekunem, Manuel Correa Garcia, who is his tutor,

ele foi um dos primeiros professores e fundadores de uma escola no Brasil he|was|one|of the|first|teachers|and|founders|of|a|school|in|Brazil on|był|jednym|z|pierwszych|nauczycieli|i|założycieli|w|jedną|szkołę|w|Brazylii był jednym z pierwszych nauczycieli i założycieli szkoły w Brazylii he was one of the first teachers and founders of a school in Brazil

ou seja, uma escola que treinava professores. in other words|that is|a|school|that|trained|teachers czyli|szkoła|jedna|szkoła|która|szkoliła|nauczycieli czyli szkoły, która szkoliła nauczycieli. that is, a school that trained teachers.

Esta é a Sabrina Gladhill, pesquisadora e escritora inglesa que morou por muitos anos no Brasil. This|is|the|Sabrina|Gladhill|researcher|and|writer|English|who|lived|for|many|years|in|Brazil To|jest|(rodzajnik żeński)|Sabrina|Gladhill|badaczka|i|pisarka|angielska|która|mieszkała|przez|wiele|lat|w|Brazylii To jest Sabrina Gladhill, angielska badaczka i pisarka, która mieszkała przez wiele lat w Brazylii. This is Sabrina Gladhill, an English researcher and writer who lived in Brazil for many years.

E ela está contando que foi esse tutor que ensinou para o menino as primeiras letras. And|she|is|telling|that|was|this|tutor|that|taught|to|the|boy|the|first|letters I|she|is|telling|that|was|this|tutor|that|taught|to|the|boy|the|first|letters I ona opowiada, że to ten nauczyciel nauczył chłopca pierwszych liter. And she is saying that it was this tutor who taught the boy the first letters.

E naquela época era extremamente raro para qualquer pessoa branca ou negra saber ler e escrever. And|at that|time|was|extremely|rare|for|any|person|white|or|black|to know|to read|and|to write I|at that|time|was|extremely|rare|for|any|person|white|or|black|to know|to read|and|to write A w tamtych czasach było niezwykle rzadkie, aby ktokolwiek, zarówno biały, jak i czarny, potrafił czytać i pisać. And at that time it was extremely rare for any white or black person to know how to read and write.

Em 1864, teve início a Guerra do Paraguai. In|had|beginning|the|War|of|Paraguay W|miał|początek|wojna|wojna|o|Paragwaju W 1864 roku rozpoczęła się wojna paragwajska. In 1864, the Paraguayan War began.

Em 1864, teve início a Guerra do Paraguai. In|had|beginning|the|War|of|Paraguay W|miał|początek|wojna|wojna|o|Paragwaju W 1864 roku rozpoczęła się wojna paragwajska. In 1864, the Paraguayan War began.

SENT_CWT:AFkKFwvL=6.75 PAR_TRANS:gpt-4o-mini=5.87 SENT_CWT:AFkKFwvL=15.96 PAR_TRANS:gpt-4o-mini=15.73 pl:AFkKFwvL en:AFkKFwvL openai.2025-02-07 ai_request(all=455 err=0.00%) translation(all=364 err=0.00%) cwt(all=4154 err=0.70%)